Вікіпедыя

Другая халодная вайна

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Халодная вайна (значэнні).

Другая халодная вайна[1][2] (або Новая халодная вайна[3][4], або Халодная вайна 2.0[5][6][7]) — тэрмін, які выкарыстоўваецца шэрагам публіцыстаў для абазначэння новага стану палітычнай і ваеннай напружанасці паміж супрацьстаялымі геапалітычнымі сіламі, прычым адзін блок, як звычайна лічыцца, узначальвае Расія і Кітай[8], а другі — ЗША, ЕС і НАТА. Гэта паралель з падзеямі першай Халоднай вайны — супрацьстаяння паміж Заходнім блокам, узначаленым ЗША, і Усходнім блокам на чале з Савецкім Саюзам.

Другая халодная вайна
Па гадзіннікавай стрэлцы, з верхняга левага кута: Еўрамайдан; сцягі АР Крым і Расіі над будынкам Вярхоўнага Савета АРК; Блокпост украінскіх войск на Данбасе; Аляксандр Лукашэнка і «Нармандская чацвёрка» ў Мінску; парад расійскіх вайскоўцаў на авіябазе Хмеймім; сустрэча Кім Чэн Ына і Мун Чжэ Іна на Карэйскім саміце; Хуан Гуайдо прамаўляе заяву падчас палітычнага крызісу ў Венесуэле; пахаванне Касема Сулеймані; Дональд Трамп і Лю Хэ падпісваюць пагадненне аб першай фазе здзелкі аб урэгуляванні двухбаковых гандлёвых спрэчак; пратэстная акцыя ў Мінску.
Дата 6 сакавіка 2014 (афіцыйна ААН абвясціла 23 красавіка 2018) — цяперашні час
Месца Свет
Прычына
Праціўнікі
 Расія
 КНР
ШАС
АДКБ
ЕАЭС

Члены ААН:

Непрызнаныя/часткова прызнаныя дзяржавы:

Органы і структуры:

Арганізацыі і рухі:

і іншыя

 ЗША
 НАТА
 Еўрапейскі Саюз

Члены ААН:

Непрызнаныя/часткова прызнаныя дзяржавы:

Органы і структуры:

і іншыя

Займалі розныя бакі:

Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Карта з пазначэннем трох галоўных дзяржаў Другой халоднай вайны — ЗША, Расіі і Кітая.

Гісторыя правіць

Фармальнай спускавым кручком Другой халоднай вайны стаў палітычны крызіс на Украіне 2013—2014 гадоў. На Захадзе тэрмін выкарыстоўваўся раней[9] для абазначэння другой фазы Халоднай вайны, гэта значыць падзей пасля 1985 года. Пасля Крымскага крызісу ЗША, Вялікабрытанія, Канада і шэраг іншых краін увялі санкцыі супраць Расіі. У гэты час на ўсходзе Украіны пачынаюцца баявыя дзеянні паміж урадавай арміяй з аднаго боку і фарміраваннямі паўстанцаў (у асноўным прыхільнікаў самаабвешчаных ДНР і ЛНР — Данецкай і Луганскай Народных Рэспублік) — з другога. Украінскі ўрад абвінаваціў Расію ў падтрымцы сепаратысцкіх настрояў у краіне[10].

Як вынік пачалося павелічэнне ваеннай прысутнасці ЗША ў Усходнееўрапейскім рэгіёне[11], а таксама ўзмацненне актыўнасці блока НАТА паблізу расійскай тэрыторыі[12], што негатыўна адбілася на адносінах Захаду і Расіі.

У 2015 годзе Расія пачала ваенную аперацыю ў Сірыі, якую некаторыя, уключаючы прэзідэнта краіны Башара Асада, расцэньвалі як апасродкаваную вайну паміж Расіяй і ЗША[13][14] і нават як «прота-сусветную вайну»[15].

У студзені 2016 года высокапастаўленыя чыноўнікі Вялікабрытаніі выказалі занепакоенасць відавочна разгортваннем у Еўропе «Новай халоднай вайной»[16]. У лютым на Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы генеральны сакратар НАТА Енс Столтэнберг заяўляў, што альянс і Расія не знаходзяцца ў рэжыме халоднай вайны, хоць ужо і не ў тым партнёрстве, якога дасягнулі пасля заканчэння Халоднай вайны[17]. У верасні таго ж года на пытанне, ці магчыма, што свет уступіў у Новую халодную вайну, міністр замежных спраў РФ Сяргей Лаўроў заявіў, што цяперашняя напружанасць не супастаўна з той, што была ў гады Халоднай вайны. Ён паказаў на адсутнасць ідэалагічных рознагалоссяў паміж ЗША і Расіяй і заявіў, што канфлікты больш не разглядаюцца з пункту гледжання біпалярнай міжнароднай сістэмы[18].

23 красавіка 2018 года генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрыш афіцыйна абвясціў аб пачатку новай халоднай вайны[19].

Міжнародная абстаноўка правіць

Гл. таксама: Вайна супраць тэрарызму, Вайна ў Афганістане (2001—2014), Іракская вайна, Вайна ў Паўднёвай Асеціі (2008) і Арабская вясна

Пасля распаду Савецкага Саюза ЗША сталі адзінай звышдзяржавай, пашырыўшы свой эканамічны і палітычны ўплыў[20]. Расія і іншыя былыя савецкія рэспублікі ў той час перажывалі заняпад у многіх сферах. У сувязі з падзеннем былога ладу яны выпрабавалі цяжкую эканамічную сітуацыю, спалучаную з палітычнымі пераўтварэннямі і ваеннымі канфліктамі[21]. Між тым, адносіны паміж Масквой і Вашынгтонам значна палепшыліся. Больш таго, амерыканскі кірунак стаў ключавым у расійскай знешняй палітыцы[22]. Гэтым партнёрскім адносінам, аднак, нанеслі значную шкоду ваенная кампанія НАТА супраць Югаславіі (сакавік—чэрвень 1999 года)[23] і пашырэнне блока на ўсход.

У 2000-я гады ЗША, пасля тэрактаў у Нью-Ёрку ў 2001 годзе, пачынаюць шырокую кампанію па барацьбе з тэрарызмам. Першапачаткова яны разгортваюць вайну супраць Талібану ў Афганістане. У 2003 годзе пад удар трапіў іракскі рэжым Садама Хусейна, якога амерыканскія ўлады абвінавачвалі ў пасобніцтве тэрарыстам і наяўнасці зброі масавага паражэння. Па выніку, Штаты разам з саюзнікамі ўварваліся ў Ірак і зрушылі ўрад[24]. Расійскія ўлады і грамадства хоць і падтрымлівалі ідэю барацьбы з тэрарыстычнай пагрозай, але часам крытыкавалі амерыканскія кампаніі, звязваючы гэта са спробай Белага дома павялічыць магутнасць і ўзяць пад кантроль багатыя рэсурсамі краіны[25][26].

У гэты ж перыяд Расія актыўна змагалася з сепаратызмам у Чачні. Канфлікт, які пачаўся ў 1994 годзе, першапачаткова ішоў няўдала для Масквы, але пачынаючы з 1999 года расійскай арміі ўдалося пераламаць ход вайны і ўжо ў 2009 канчаткова здушыць супраціў баевікоў[27]. У жніўні 2008 года краіна прыніла ўдзел у грузіна-паўднёваасяцінскім канфлікце, дзе атрымала поспех. Інфармацыя аб гэтых падзеях з’яўляецца вельмі супярэчлівай, паколькі на Захадзе і Грузіі вінаватай у вайне назвалі Расію, у той час як яна сама абгрунтавала ўдзел нападам на сваіх міратворцаў[28].

Супярэчнасць па грузіна-асяцінскага канфлікту стала найбуйнейшым палітычным канфліктам памiж Расіяй і Злучанымі Штатамі да 2014 года.

Адначасова ішло ўзмацненне эканомікі Кітая. Нямала важную ролю тут адыгралі заходнія кампаніі, якія ў 1990-я актыўна пераносілі вытворчасць у гэтую краіну з-за таннасці. Абапіраючыся на замежную прамысловасць, дзяржава паступова ўзмацняла сваю эканоміку. У той жа час рэспубліка стала адным з найбуйнейшых цэнтраў прамых капіталаўкладанняў[29]. Услед за эканамічным узмацненнем рушыла і геапалітычнае. Пекін пачаў актыўна інвеставаць у замежныя праекты, пашыраючы таксама там свой бізнес, а ў некаторых выпадках разгортваючы ваенную прысутнасць. Найбольшых поспехаў Кітай дасягнуў на афрыканскім кантынгенце, дзе ў некаторай ступені ўдалося падцесніць традыцыйна панаваўшых еўрапейцаў[30]. Ужо ў сярэдзіне 2010-х Пекін стаў галоўным эканамічным канкурэнтам ЗША[31].

На Блізкім Усходзе працягваліся складаныя супрацьстаянні, якія пачаліся яшчэ ў другой палове XX стагоддзя. Тут перапляліся канфлікты Ізраіля і Палесціны, шыітаў і сунітаў, суфітаў і салафітаў, арабскіх сацыялістаў і ісламскіх рэспубліканістаў, ліберальнай апазіцыі і старых рэжымаў, Саудаўскай Аравіі і Ірана. Сітуацыя ў рэгіёне яшчэ больш абвастрылася пасля пачатку ваенных дзеянняў спачатку ў Іраку, а пазней і ў Лівіі, Сірыі, Ліване і Емене, а таксама чарады рэвалюцыйных хваляванняў 2010—2012 гадоў, вядомай як «Арабская вясна»[32][33].

Глабальныя супрацьстаянні правіць

 
Прарасійскія тэрыторыі (у 1992—2014 гадах) адзначаны чырвоным колерам.
 
ЗША (аранжавы) и Кітай (зялёны).

Яшчэ 10 лютага 2007 года на 43-й Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы Уладзімір Пуцін абвінаваціў Злучаныя Штаты ў «амаль нічым не стрымлівым ужыванні ваеннай сілы ў міжнародных справах». Расійскі лідар таксама абвінаваціў Белы дом у спробе стварыць аднапалярны свет, кіраваны Вашынгтонам. Выступ быў шырока раскрытыкаваны амерыканскімі і еўрапейскімі аналітыкамі, якія абвінавацілі Пуціна ў развязванні новай халоднай вайны. У Расіі распаўсюджана меркаванне, што падобныя выказванні з’явіліся ў адказ на меры, прынятыя НАТА для ўстаноўкі ракетнага шчыта ў Польшчы і Чэхіі. Па словах ЗША і ЕС, шчыт быў пастаўлены не супраць Расіі, а для абароны Еўропы ад магчымых удараў з боку Паўночнай Карэі і Ірана[34].

Абвастрэнне напружанасці паміж Расіяй і Захадам, якое распачало новую Халодную вайну, пачалося ў 2014 годзе падчас Еўрамайдана, далучэння Крыма да Расіі і пратэстаў на паўднёвым усходзе Украіны, якія рушылі пасля змены ўлады ў лютым таго ж года. Прыкметы халоднай вайны сталі яшчэ больш відавочнымі падчас узброенага канфлікту на ўсходзе Украіны, разгляданага ў Кіеве і на Захадзе як ваенная агрэсія Расіі, асабліва пасля крушэння Boeing 777 у ліпені 2014 года ў раёне Данецка. На гэтым фоне ў жніўні 2014 года бакі ўвялі[35][36] эканамічныя, фінансавыя і дыпламатычныя санкцыі ў дачыненні да адзін аднаго, прычым першым дзейнічаў Захад.

Кіраўніцтвам Расіі быў прыняты шэраг мер па абароне краіны ад магчымых інфармацыйных нападаў з боку Захаду. Комплекс гэтых мерапрыемстваў уключае ў сябе: забеспячэнне ўстойлівай работы расійскага сегмента сеткі[37][38], перанос сервераў, на якіх захоўваюцца персанальныя даныя, на тэрыторыю краіны[39], наладжванне ўзаемадзеяння з найбуйнейшымі ВПН-сэрвісамі[40], а таксама іншыя мерапрыемствы.

Становішча значна ўскладнілася, калі прэзідэнт Дональд Трамп у 2019 годзе абвясціў аб выхадзе з дагавора аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасці, што прывяло да пачатку хуткага развіцця Вашынгтона ў галіне ваенных ракет. Гэта зрабіла зноў папулярнай праблему ядзернай зброі[41][42].

Адначасова шэраг палітолагаў на Захадзе[43][44][45] адзначыў аб напружанасці ў адносінах паміж ЗША і Кітаем. Размовы аб Новай халоднай вайне паміж Захадам і Кітаем рэзка ўзраслі з узмацненнем ваеннай актыўнасці ў Паўднёва-Кітайскім мора[46] і разгортваннем амерыканскага супрацьракетнага комплексу THAAD у Паўднёвай Карэі[47]. Зрэшты, у Кітаі падобную характарыстыку адносін адпрэчваюць, паказваючы на ​​эканамічную ўзаемасувязь краін, а таксама на відавочную цану Новай халоднай вайны для такіх буйных ядзерных дзяржаў[48].

Аднак з прыходам да ўлады Дональда Трампа сітуацыя значна пагоршылася. Новы прэзідэнт ЗША бачыў у Пекіне сур’ёзную эканамічную пагрозу, таму пачаў паступовы перанос вытворчасці з Кітая ў Штаты, а таксама развязаў супраць краіны «гандлёвую вайну» і наклаў шэраг санкцый. Разам з тым, Вашынгтон падтрымаў пратэсты ў Ганконгу ў 2019—2020 гадах, якія прынеслі сур’ёзныя праблемы для Кітая.

Лакальная супрацьстаянні правіць

Еўропа
Блізкі Усход
Усходняя Азія
Новы свет

Гл. таксама правіць

Заўвагі правіць

  1. ↑ Dmitri Trenin. Welcome to Cold War II. Foreign Policy. Graham Holdings (4 сакавіка 2014). Праверана 4 February 2015.
  2. ↑ As Cold War II Looms, Washington Courts Nationalist, Rightwing, Catholic, Xenophobic Poland, Huffington Post, 15 October 2015.
  3. ↑ Simon Tisdall. The new cold war: are we going back to the bad old days?. The Guardian. Guardian News and Media Limited (19 лістапада 2014). Праверана 4 February 2015.
  4. ↑ Philip N. Howard. Social media and the new Cold War(недаступная спасылка). Reuters. Reuters Commentary Wire (1 жніўня 2012). Архівавана з першакрыніцы 19 кастрычніка 2017. Праверана 2 August 2016.
  5. ↑ "Cold war 2.0: how Russia and the west reheated a historic struggle". The Guardian. 28 October 2016. Праверана 24 October 2016.
  6. ↑ Eve Conant. Is the Cold War Back?. National Geographic. National Geographic Society (12 верасня 2014). Праверана 4 February 2015.
  7. ↑ Проханов А. А., Глазьев С. Ю. Холодная война 2.0. Стратегия русской победы. — М.: Книжный мир, 2015. — 384 с. ISBN 978-5-8041-0745-2.
  8. ↑ A New Cold War, Yes. But It's With China, Not Russia. Newsweek. Праверана 16 April 2016.
  9. ↑ Edwards, Paul N. (1996). "Computers and Politics in Cold War II". The Closed World: Computers and the Politics of Discourse in Cold War America. Massachusetts Institute of Technology. p. 276. ISBN 9780262550284. Праверана 20 January 2017 – via Google Books.
  10. ↑ Про Заяву Верховної Ради України «Про визнання Україною юрисдикції Міжнародного кримінального суду щодо скоєння злочинів проти людяності та воєнних злочинів вищими посадовими особами Російської Федерації та керівниками терористичних організацій „ДНР“ та „ЛНР“, які призвели до особливо тяжких наслідків та масового вбивства українських громадян»
  11. ↑ НАТО спешно отстраивает новые базы в Прибалтике Архівавана 8 верасня 2018.
  12. ↑ НАТО спешно отстраивает новые базы в Прибалтике Архівавана 8 верасня 2018.
  13. ↑ "U.S. Weaponry Is Turning Syria Into Proxy War With Russia". The New York Times. 12 October 2015. Праверана 14 October 2015.
  14. ↑ "U.S., Russia escalate involvement in Syria". CNN. 13 October 2015. Праверана 17 October 2015.
  15. ↑ "Untangling the Overlapping Conflicts in the Syrian War". The New York Times. 18 October 2015. Праверана 19 October 2015.
  16. ↑ "Russia accused of clandestine funding of European parties as US conducts major review of Vladimir Putin's strategy / Exclusive: UK warns of "new Cold War" as Kremlin seeks to divide and rule in Europe". The Daily Telegraph. 16 January 2016. Праверана 17 January 2016.
  17. ↑ Russian PM Medvedev says new cold war is on. BBC. Праверана 13 February 2016.
  18. ↑ Lavrov, Sergey (1 September 2016). "Foreign Minister Sergey Lavrov's remarks and answers to questions at a meeting with students and faculty at MGIMO University, Moscow, September 1, 2016". Тhe Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation. Праверана 8 September 2016.
  19. ↑ Генсек ООН объявил о начале новой холодной войны‍. РИА Новости (23 красавіка 2018).
  20. ↑ Ответ МИДа ошарашил дипломата США: «Ваша гегемония осталась в 90-х…»
  21. ↑ Ершов Б. А. Последствия распада СССР / Б. А. Ершов, Е. В. Зименкова // Международный журнал гуманитарных и естественных наук. — 2016. — № 3. — С. 20-22.
  22. ↑ Российско-американские отношения в 1992—1996 годах. Справка // РИА Новости, 04.04.2011
  23. ↑ Реакция России на предстоящую военную операцию НАТО оказалась беспрецедентно резкой Архівавана 4 сакавіка 2016 года. Gazeta.ru, 24 марта 1999.
  24. ↑ Трынаццатая гадавіна страшнай трагедыі(недаступная спасылка) // Андрэй Нікалаенка, Белтэлерадыёкампанія, 11 верасня 2014
  25. ↑ Война в Ираке: цели и результаты кампании // Ірына Сатарава, Аргументы и факты, 19 сакавіка 2013
  26. ↑ ВЛАДИМИР ПУТИН: ВОЙНА В ИРАКЕ — ПОЛИТИЧЕСКАЯ ОШИБКА // Независимая газета, 21 марта 2003
  27. ↑ Война в Чечне — черная страница в истории России
  28. ↑ Грузино-южноосетинский конфликт
  29. ↑ Экономическое развитие КНР в 90-е гг.
  30. ↑ Новая империя: зачем Китай в XXI веке «колонизирует» Африку // Недвижимость Onliner, 14 августа 2018
  31. ↑ Кто кого: Китай или США?
  32. ↑ Социально-демографический анализ Арабской весны
  33. ↑ Густерин П. В. Затяжная «весна» Арабского Востока
  34. ↑ "Выступление и дискуссия на Мюнхенской конференции по вопросам политики безопасности". kremlin.ru. 2007-02-10. Праверана 2017-12-18. {{cite news}}: no-break space character у |title= на пазіцыі 14 (даведка)
  35. ↑ "U.S. and other powers kick Russia out of G8". CNN. 25 March 2014. Праверана 7 August 2014.
  36. ↑ Johanna Granville, «The Folly of Playing High-Stakes Poker with Putin: More to Lose than Gain over Ukraine.» 8 May 2014.
  37. ↑ Названа задача законопроекта о защите интернета в РФ от внешних угроз
  38. ↑ Защита от внешних угроз. Зачем в России создают устойчивый интернет
  39. ↑ Власти обещают не допустить прекращения работы авиакомпаний из-за переноса серверов в Россию
  40. ↑ Роскомнадзор потребовал от VPN-сервисов подключиться к ФГИС
  41. ↑ Дзяржсакратар ЗША абвясьціў пра выхад з ракетнай дамовы з Расеяй, Радыё Свабода, 1-02-2019
  42. ↑ ЗША выходзяць з Дамовы аб ракетах сярэдняй дальнасці, уцягваюць Расію ў гонку ўзбраенняў, Наша Ніва, 21-10-2018
  43. ↑ Gelernter, David. Welcome To Cold War II. Forbes (3 красавіка 2009).
  44. ↑ Jagannathan, Raghavan. Is the Cold War really over? Well, Cold War II is here. Firstpost (24 жніўня 2011).
  45. ↑ Kapila, Subhash. United States Cannot Afford Two Concurrent Cold Wars – Analysis (25 лютага 2016). (Click here for original publication)
  46. ↑ US v China: is this the new cold war?. Financial Times. Праверана 16 April 2016.
  47. ↑ US v China: is this the new cold war?. Financial Times. Праверана 16 April 2016.
  48. ↑ Kor Kian Beng. China warming to new Cold War?. The Straits Times (22 жніўня 2016).

Літаратура правіць

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Другая_халодная_вайна&oldid=4506017"