Прэм’ер-міністр Польшчы

Старшыня Савета Міністраў Рэспублікі Польшча (польск.: Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej) паводле Канстытуцыі Рэспублікі Польшча ад 2 красавіка 1997 года (арт. 148):

  1. прадстаўляе Савет Міністраў,
  2. кіруе працай Савета Міністраў,
  3. выдае распараджэнні,
  4. забяспечвае рэалізацыю палітыкі Савета Міністраў і вызначае спосабы яе ажыццяўлення,
  5. каардынуе і кантралюе працу членаў Савета Міністраў,
  6. ажыццяўляе нагляд за тэрытарыяльным самакіраваннем у межах і формах, вызначаных Канстытуцыяй і законамі,
  7. з’яўляецца начальнікам па службе для працаўнікоў урадавай адміністрацыі[1].
Старшыня Савета Міністраў Рэспублікі Польшча
Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej
Сцяг Польшчы з гербам
Сцяг Польшчы з гербам

Пасаду займае
Дональд Туск
з 11 снежня 2023 (2023-12-11) года
Узначальвае
Прызначаецца прэзідэнт Польшчы
Пасада з’явілася 7 снежня 1917 (1917-12-07) года
Першы на пасадзе Ян Кухажэўскі
premier.gov.pl (польск.)

Спіс кіраўнікоў урада Польшчы

правіць
 
Канцылярыя  (англ.) на Уяздоўскай алеі ў раёне Срудмесце Варшавы, офіс старшыні савета міністраў Польшчы.

Каралеўства Польскае (1916—1918)

правіць

Каралеўства Польскае (польск.: Królestwo Polskie, ням.: Königreich Polen) — марыянетачная дзяржава, заснаваная Актам ад 5 лістапада 1916 года пры падтрымцы шэрагу польскіх партый[2] і прызнаная Германскай імперыяй і Аўстра-Венгрыяй. Была ўтворана ў межах акупаванай Германіяй і Аўстра-Венгрыяй расійскай тэрыторыі Царства Польскага (аднак без вызначаных граніц) і існавала як дзяржава — сатэліт Германіі.

Дэкларацыя абодвух імператараў аб стварэнні Рэгенцкай рады  (польск.) (польск.: Rada Regencyjna), абмежавала ўладу Германіі на акупаваных тэрыторыях і мусіла дазволіць выбраць новага польскага манарха. 12 верасня 1917 (1917-09-12) года была прынята канстытуцыя каралеўства, якая ўстанавіла манархію, двухпалатны парламент і пазапалітычных міністраў. 7 снежня 1917 (1917-12-07) пасаду прэм’ер-міністра (даслоўна — міністр-прэзідэнт, польск.: minister-prezydent) створанага ўрада заняў Ян Кухажэўскі.

11 лістапада 1918 (1918-11-11) года, у дзень капітуляцыі Германіі Рэгенцкая рада перадала ваенную ўладу Юзафу Пілсудскаму, праз тры дні (14 лістапада 1918 (1918-11-14) года) Пілсудскі прыняў на сябе таксама грамадзянскую ўладу, а Рэгенцкая рада і Часовы народны ўрад Польскай Рэспублікі   вырашылі надаць Пілсудскаму паўнамоцтвы часовага начальніка дзяржавы (польск.: Tymczasowy naczelnik państwa).

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Партыя
Склад партыйных кааліцый прыведзены ў спасылачных артыкулах на адпаведныя кабінеты міністраў
Кабінет
1
(I)
  Ян Кухажэўскі
(1876—1952)
польск.: Jan Kucharzewski
7 снежня 1917 (1917-12-07) 27 лютага 1918 (1918-02-27) незалежны Кухажэўскі  (польск.)
в. а.   Антоні Панікоўскі
(1878—1949)
польск.: Antoni Ponikowski
27 лютага 1918 (1918-02-27) 4 красавіка 1918 (1918-04-04) Нацыянальна-дэмакратычная партыя  (англ.) Панікоўскі  (польск.)
2   Ян Канты Стачкоўскі
(1862—1929)
польск.: Jan Kanty Steczkowski
4 красавіка 1918 (1918-04-04)[3] 2 кастрычніка 1918 (1918-10-02) Партыя нацыянальнага права  (польск.) Стачкоўскі  (польск.)
1
(II)
  Ян Кухажэўскі
(1876—1952)
польск.: Jan Kucharzewski
2 кастрычніка 1918 (1918-10-02) 9 кастрычніка 1918 (1918-10-09) незалежны[4]
в. а.   Бохдан Бранеўскі
(1855—1952)
польск.: Bohdan Broniewski
9 кастрычніка 1918 (1918-10-09) 23 кастрычніка 1918 (1918-10-23)
3   Юзаф Свяжынскі
(1868—1948)
польск.: Józef Świeżyński
23 кастрычніка 1918 (1918-10-23) 3 лістапада 1918 (1918-11-03) Нацыянальна-дэмакратычная партыя  (англ.) Свяжынскі  (польск.)
в. а.   Уладзіслаў Урублеўскі
(1875—1951)
польск.: Władysław Wróblewski
3 лістапада 1918 (1918-11-03) 14 лістапада 1918 (1918-11-14) незалежны Урублеўскі  (польск.)

Польская народная рэспубліка (1918)

правіць

З распадам Аўстра-Венгерскай імперыі 7 лістапада 1918 (1918-11-07) года ў Любліне была абвешчана Польская народная рэспубліка (польск.: Polska Rzeczpospolita Ludowa), прэм'ер-міністрам Часовага народнага ўрада якой стаў адзін з лідараў Польскай сацыял-дэмакратычнай партыі Галіцыі і Сілезіі-Цешына Ігнацы Дашынскі.

У гэты ж час 11 лістапада 1918 (1918-11-11) у Варшаве Рэгенцкая рада  (польск.) Каралеўства Польскага перадаў паўнамоцтвы па кіраванні краінай Юзафу Пілсудскаму (і быў распушчаны праз 3 дні), пасля чаго 14 лістапада 1918 (1918-11-14) года народны ўрад самараспусціўся, перадаўшы ўлада Часоваму Начальніку дзяржавы Польскай Юзафу Пілсудскаму, Ігнацы Дашынскі, які пры гэтым далучыўся да Пілсудскага, да 17 лістапада 1918 (1918-11-17) захоўваў пасаду главы ўрада, стаўшы такім чынам фактычна першым кіраўніком урада II Рэчы Паспалітай  .

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Партыя
Склад партыйнай кааліцыі паказаны ў спасылачным артыкуле на кабінет міністраў
Кабінет
4   Ігнацы Эварыст Дашынскі
(1866—1936)
польск.: Ignacy Ewaryst Daszyński
7 лістапада 1918 (1918-11-07) 17 лістапада 1918 (1918-11-17)[5] Польская сацыял-дэмакратычная партыя Галіцыі і Сілезіі-Цешына Дашынскі  (польск.)

Польская рэспубліка (1918—1939)

правіць

Польская Рэспубліка, таксама вядомая як Другая Рэч Паспалітая (польск.: Rzeczpospolita Polska, II Rzeczpospolita) — польская дзяржава, адноўленая ў 1918 годзе. Назва падкрэслівае бесперапынную сувязь з Рэччу Паспалітай (1569—1795), ліквідаванай у выніку яе падзелаў паміж Расійскай імперыяй, Прускім каралеўствам і Аўстрыйскай імперыяй у канцы XVIII стагоддзя.

Пачаткам гісторыі II Рэчы Паспалітай лічыцца 11 лістапада 1918 (1918-11-11) года, калі польскія атрады раззброілі нямецкі гарнізон у Варшаве, і Юзаф Пілсудскі, які вярнуўся з нямецкага палону, прыняў ваенную ўладу з рук Рэгенцкай рады  (польск.) Каралеўства Польскага. 14 лістапада 1918 (1918-11-14) года Пілсудскі прыняў на сябе таксама грамадзянскую ўладу, а Рэгенцкая рада і Часовы народны ўрад Рэспублікі Польшча надалі Пілсудскаму паўнамоцтвы часовага начальніка дзяржавы (польск.: Tymczasowy naczelnik państwa). Абраны на выбарах 26 студзеня 1919 года  (англ.) Заканадаўчы сейм 20 лютага 1919 (1919-02-20) года прызначыў Пілсудскага «Начальнікам дзяржавы» (польск.: Naczelnik państwa)[2]. Главой урада заставаўся міністр-прэзідэнт (польск.: minister-prezydent).

17 сакавіка 1921 (1921-03-17) года ўстаноўчым сеймам была прынята канстытуцыя, якая зацвердзіла рэспубліканскі лад. Быў створаны двухпалатны парламент — Нацыянальны сход, які складаўся з сейма і сената, які выбіраўся тэрмінам на 5 гадоў усеагульным, роўным і тайным прапарцыйным галасаваннем. Сейм зацвярджаў па прапанове прэзідэнта (які выбіраўся Нацыянальным сходам на 7 гадоў) старшыні савета міністраў (польск.: Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej) и отдельных министров, и имел право их смены.

У 1926 годзе пасля дзяржаўнага перавароту ў Польшчы быў усталяваны аўтарытарны санацыйны рэжым на чале з Юзафам Пілсудскім, які зводзіў на нішто асноўныя прынцыпы, што ляжалі ў аснове канстытуцыі.

16 студзеня 1935 (1935-01-16) года сеймам была прынята новая канстытуцыя, паводле якой крыніцай і носьбітам дзяржаўнай улады прызнаваўся прэзідэнт, які канцэнтраваў дзяржаўную ўладу ў сваіх руках. Усіх міністраў прызначаў прэзідэнт па прапанове старшыні савета міністраў. Становішча старшыні савета міністраў у кабінеце было ўмацавана: ён кіраваў працай урада і ўзначальваў савет міністраў. Ён, а не савет міністраў, устанаўліваў агульныя прынцыпы дзяржаўнай палітыкі, якія вызначалі дзейнасць міністраў.

Пасля нападу на Польшчу 1 верасня 1939 (1939-09-01) года нацысцкай Германіі ўрад Польшчы на чале з прэзідэнтам Ігнацыем Масціцкім бег з краіны ў Румынію, пяройдучы граніцу ў ноч на 17 верасня 1939 (1939-09-17) года, аднак быў інтэрнаваны румынскімі ўладамі па патрабаванні Германіі. У гэты ж дзень СССР накіраваў свае войскі да лініі Кёрзана ва ўсходнюю частку Польшчы, акупаваўшы ўсходнюю яе частку.

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Партыя
Склад партыйных кааліцый паказаны ў спасылачных артыкулах на адпаведныя кабінеты міністраў
Выбары Кабінет
міністры-прэзідэнты (польск.: minister-prezydent)
5   Енджай Эдвард Марачэўскі
(1870—1944)
польск.: Jędrzej Edward Moraczewski
18 лістапада 1918 (1918-11-18) 16 студзеня 1919 (1919-01-16) Польская сацыял-дэмакратычная партыя Галіцыі і Сілезіі-Цешына Марачэўскі  (польск.)
6   Ігнацы Ян Падарэўскі
(1860—1941)
польск.: Ignacy Jan Paderewski
16 студзеня 1919 (1919-01-16) 13 снежня 1919 (1919-12-13) незалежны 1919  (англ.) Падарэўскі  (польск.)
7   Леапольд Скульскі
(1877—1940)
польск.: Leopold Skulski
13 снежня 1919 (1919-12-13) 23 чэрвеня 1920 (1920-06-23) Нацыянальны саюз народа  (англ.) Скульскі  (польск.)
8
(I)
  Уладзіслаў Дамінік Грабскі
(1874—1938)
польск.: Władysław Dominik Grabski
23 чэрвеня 1920 (1920-06-23) 24 ліпеня 1920 (1920-07-24) Папулярны нацыянальны саюз  (англ.) Грабскі—I  (польск.)
9
(I)
  Вінцэнты Вітас
(1874—1945)
польск.: Wincenty Witos
24 ліпеня 1920 (1920-07-24) 19 верасня 1921 (1921-09-19) Польская сялянская партыя «Пяст»  (польск.)[6] Вітас—I  (польск.)
10
(I—II)
  Антоні Панікоўскі
(1878—1949)
польск.: Antoni Ponikowski
19 верасня 1921 (1921-09-19) 10 сакавіка 1922 (1922-03-10) Польская хрысціянска-дэмакратычная партыя  (англ.) Панікоўскі—I  (польск.)
10 сакавіка 1922 (1922-03-10) 28 чэрвеня 1922 (1922-06-28) Панікоўскі—II  (польск.)
11   Артур Слівінскі
(1877—1953)
польск.: Artur Śliwiński
28 чэрвеня 1922 (1922-06-28) 31 ліпеня 1922 (1922-07-31) Польская сацыялістычная партыя Слівінскі  (польск.)
12   Юліян Ігнацы Новак
(1865—1946)
польск.: Julian Ignacy Nowak
31 ліпеня 1922 (1922-07-31) 14 снежня 1922 (1922-12-14) Партыя нацыянальнага права  (англ.) 1922  (англ.) Новак  (польск.)
старшыні савета міністраў (польск.: Prezes Rady Ministrów)
(12)[7]   Юліян Ігнацы Новак
(1865—1946)
польск.: Julian Ignacy Nowak
14 снежня 1922 (1922-12-14) 16 снежня 1922 (1922-12-16) Партыя нацыянальнага права  (англ.) Новак  (польск.)
13   генерал брані
Уладзіслаў Эўгеніуш Сікорскі
(1865—1946)
польск.: Władysław Eugeniusz Sikorski
16 снежня 1922 (1922-12-16) 28 мая 1923 (1923-05-28) ваенны Сікорскі—I  (польск.)
9
(II)
  Вінцэнты Вітас
(1874—1945)
польск.: Wincenty Witos
28 мая 1923 (1923-05-28) 19 снежня 1923 (1923-12-19) Польская сялянская партыя «Пяст»  (польск.) Вітас—II  (польск.)
8
(II)
  Уладзіслаў Дамінік Грабскі
(1874—1938)
польск.: Władysław Dominik Grabski
19 снежня 1923 (1923-12-19) 20 лістапада 1925 (1925-11-20) Папулярны нацыянальны саюз  (англ.) Грабскі—II  (польск.)
14   Аляксандар Юзаф Скшынскі
(1882—1931)
польск.: Aleksander Józef Skrzyński
20 лістапада 1925 (1925-11-20) 10 мая 1926 (1926-05-10) Партыя нацыянальнага права  (англ.) Скшынскі  (польск.)
9
(III)
  Вінцэнты Вітас
(1874—1945)
польск.: Wincenty Witos
10 мая 1926 (1926-05-10) 15 мая 1926 (1926-05-15) Польская сялянская партыя «Пяст»  (польск.) Вітас—III  (польск.)
15
(I—III)
  Казімеж Уладзіслаў Барталь
(1882—1941)
польск.: Kazimierz Władysław Bartel
15 мая 1926 (1926-05-15) 4 чэрвеня 1926 (1926-06-04) Рабочая партыя  (англ.) Барталь—I  (польск.)
4 чэрвеня 1926 (1926-06-04) 24 верасня 1926 (1926-09-24) Барталь—II  (польск.)
24 верасня 1926 (1926-09-24) 2 кастрычніка 1926 (1926-10-02) Барталь—III  (польск.)
16
(I)
  маршал Польшчы
Юзаф Клеменс Пілсудскі
(1867—1935)
польск.: Józef Klemens Piłsudski
2 кастрычніка 1926 (1926-10-02) 27 чэрвеня 1928 (1928-06-27) ваенны 1928  (англ.) Пілсудскі—I  (польск.)
15
(IV)
  Казімеж Уладзіслаў Барталь
(1882—1941)
польск.: Kazimierz Władysław Bartel
27 чэрвеня 1928 (1928-06-27) 14 красавіка 1929 (1929-04-14) Рабочая партыя  (англ.) Барталь—IV  (польск.)
Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам[8]
17   Казімеж Станіслаў Світальскі
(1886—1962)
польск.: Kazimierz Stanisław Świtalski
14 красавіка 1929 (1929-04-14) 29 снежня 1929 (1929-12-29) Світальскі  (польск.)
15
(V)
  Казімеж Уладзіслаў Барталь
(1882—1941)
польск.: Kazimierz Władysław Bartel
29 снежня 1929 (1929-12-29) 29 сакавіка 1930 (1930-03-29) Барталь—V  (польск.)
18
(I)
  Валерый Ян Славак
(1879—1939)
польск.: Walery Jan Sławek
29 сакавіка 1930 (1930-03-29) 25 жніўня 1930 (1930-08-25) Славак—I  (польск.)
16
(II)
  маршал Польшчы
Юзаф Клеменс Пілсудскі
(1867—1935)
польск.: Józef Klemens Piłsudski
25 жніўня 1930 (1930-08-25) 4 снежня 1930 (1930-12-04) ваенны 1930  (англ.) Пілсудскі—II  (польск.)
18
(II)
  Валеры Ян Славак
(1879—1939)
польск.: Walery Jan Sławek
4 снежня 1930 (1930-12-04) 27 мая 1931 (1931-05-27) Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам Славак—II  (польск.)
19   Александар Блажай Прыстар
(1874—1941)
польск.: Aleksander Błażej Prystor
27 мая 1931 (1931-05-27) 10 мая 1933 (1933-05-10) Прыстар  (польск.)
20   Януш Енджаевіч
(1885—1951)
польск.: Janusz Jędrzejewicz
10 мая 1933 (1933-05-10) 15 мая 1934 (1934-05-15) Енджаевіч  (польск.)
21   Леон Тадэвуш Казлоўскі
(1892—1944)
польск.: Leon Tadeusz Kozłowski
15 мая 1934 (1934-05-15) 28 сакавіка 1935 (1935-03-28) Казлоўскі  (польск.)
18
(III)
  Валеры Ян Славак
(1879—1939)
польск.: Walery Jan Sławek
28 сакавіка 1935 (1935-03-28) 13 кастрычніка 1935 (1935-10-13) 1935  (англ.) Славак—III  (польск.)
22   Мар'ян Зындрам-Касцялкоўскі
(1892—1946)
польск.: Marian Zyndram-Kościałkowski
13 кастрычніка 1935 (1935-10-13) 15 мая 1936 (1936-05-15) незалежны[9] Зындрам-Касцялкоўскі  (польск.)
23   генерал дывізіі
Феліцыян Славай-Складкоўскі
(1885—1962)
польск.: Felicjan Slawoj Skladkowski
15 мая 1936 (1936-05-15) 30 верасня 1939 (1939-09-30)[10] Славай-Складкоўскі  (польск.)
Лагер нацыянальнага аб’яднання[11] 1938  (англ.)

Урад Польшчы ў выгнанні (1939—1990)

правіць

Урад Польшчы ў выгнанні (польск.: Rząd RP na uchodźstwie) — урад Рэспублікі Польшча, які дзейнічаў пасля ўцёкаў з краіны ў верасні 1939 года яе вярхоўнага кіраўніцтва ў час нямецкай акупацыі. У час вайны і ў першыя паваенныя гады ён кіраваў Польскай падпольнай дзяржавай, фарміраваннямі польскіх узброеных сіл на Захадзе і польскім падполлем у самой Польшчы (Армія Краёва, Свабода і Незалежнасць). Месцазнаходжаннем урада былі паслядоўна Парыж30 верасня 1939 (1939-09-30) года), Анжэ (з лістапада 1939 года) і Лондан (з лістапада 1940 года).

Першым кіраўніком урада 30 верасня 1939 (1939-09-30) года быў прызначаны генерал Уладзіслаў Сікорскі, які стварыў кааліцыйны кабінет, у які ўвайшлі прадстаўнікі Нацыянальнай партыі, Партыі працы, Народнай партыі, Польскай сацыялістычнай партыі і санацыйныя палітыкі.

28 чэрвеня 1945 (1945-06-28) года ў адпаведнасці з Ялцінскімі дамоўленасцямі Часовы ўрад Польскай Рэспублікі  (польск.) быў пашыраны за кошт дзеячаў з самой Польшчы і палякаў з-за граніцы і ператвораны ў Часовы ўрад нацыянальнага адзінства  (польск.). 5 ліпеня 1945 (1945-07-05) года Вялікабрытанія і Злучаныя Штаты перасталі прызнаваць гэты ўрад. Насуперак канстатаванню Патсдамскай канферэнцыі ў жніўні 1945 года, што яго «больш не існуе», ён працягнуў функцыянаваць. Апошнімі дзяржавамі, якія прызнавалі эмігранцкі ўрад Польшчы, былі Ірландыя, Іспанія і Святы прастол (да 1958 года). Фармальна ён завяршыў дзейнасць пасля прыняцця Лехам Валенсам прысягі ў якасці прэзідэнта Польшчы і перадачы яму гістарычных прэзідэнцкіх рэгалій ад прэзідэнта ў выгнанні Рышарда Качароўскага.

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Партыя Кабінет
А
(I—II)[12]
  генерал брані
Уладзіслаў Эўгеніюш Сікорскі
(1865—1946)
польск.: Władysław Eugeniusz Sikorski
30 верасня 1939 (1939-09-30) 18 ліпеня 1940 (1940-07-18) ваенны

у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Польскай сацыялістычнай партыяй  (польск.), Сялянскай партыяй  (польск.) і Партыяй працы
Сікорскі—I  (польск.)
Б[13]   Аўгуст Залескі
(1883—1972)
польск.: August Zaleski
18 ліпеня 1940 (1940-07-18) 20 ліпеня 1940 (1940-07-20) незалежны

урад не быў сфарміраваны<
А
(II)[12]
  генерал броні
Уладзіслаў Эўгеніюш Сікорскі
(1865—1946)
польск.: Władysław Eugeniusz Sikorski
20 ліпеня 1940 (1940-07-20) 4 ліпеня 1943 (1943-07-04)[14] ваенны

у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Польскай сацыялістычнай партыяй  (польск.), Сялянскай партыяй  (польск.) і Партыяй працы
Сікорскі—II  (польск.)
в. а.   Станіслаў Мікалайчык
(1901—1966)
польск.: Stanisław Mikołajczyk
4 ліпеня 1943 (1943-07-04) 14 ліпеня 1943 (1943-07-14) Сялянская партыя  (польск.)

у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Польскай сацыялістычнай партыяй  (польск.) і Партыяй працы
В 14 ліпеня 1943 (1943-07-14) 29 лістапада 1944 (1944-11-29) Мікалайчык  (польск.)
Г   Томаш Стэфан Арцішэўскі
(1877—1955)
польск.: Tomasz Stefan Arciszewski
29 лістапада 1944 (1944-11-29) 2 ліпеня 1947 (1947-07-02) Польская сацыялістычная партыя  (польск.)

у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Сялянскай партыяй  (польск.) і Партыяй працы
Арцішэўскі  (польск.)
Д   генерал-маёр
Тадэвуш Камароўскі
(1895—1966)
польск.: Tadeusz Komorowski
2 ліпеня 1947 (1947-07-02) 7 красавіка 1949 (1949-04-07) ваенны

у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Польскай сацыялістычнай партыяй  (польск.) і Партыяй працы
Камароўскі  (польск.)
Е   Тадэвуш Тамашэўскі
(1881—1950)
польск.: Tadeusz Tomaszewski
7 красавіка 1949 (1949-04-07) 10 жніўня 1950 (1950-08-10)[15] Польская сацыялістычная партыя  (польск.) Тамашэўскі  (польск.)
пасада вакантная з 10 жніўня 1950 (1950-08-10) года па 25 верасня 1950 (1950-09-25) года
Ж   генерал брыгады
Раман Уладзіслаў Адзяжынскі
(1892—1975)
польск.: Roman Władysław Odzierzyński
25 верасня 1950 (1950-09-25) 18 студзеня 1954 (1954-01-18) ваенны

у кааліцыі з Партыяй працы і Лігай польскай незалежнасці  (польск.)
Адзяжынскі  (польск.)
З   Ежы Хрынеўскі
(1895—1978)
польск.: Jerzy Hryniewski
пры нараджэнні Мікалай Даляноўскі
польск.: Mikołaj Dolanowski
18 студзеня 1954 (1954-01-18) 13 мая 1954 (1954-05-13) Ліга польскай незалежнасці  (польск.) Хрынеўскі  (польск.)
пасада вакантная з 13 мая 1954 (1954-05-13) года па 8 чэрвеня 1954 (1954-06-08) года
І   Станіслаў Мацкевіч
(1895—1978)
польск.: Stanisław Mackiewicz
8 чэрвеня 1954 (1954-06-08) 21 чэрвеня 1955 (1955-06-21) незалежны Мацкевіч  (польск.)
пасада вакантная з 21 чэрвеня 1955 (1955-06-21) года па 8 жніўня 1955 (1955-08-08) года
К   Хуган Ханке
(1904—1964)
польск.: Hugon Hanke
8 жніўня 1955 (1955-08-08) 11 верасня 1955 (1955-09-11) Партыя працы Ханке  (польск.)
Л
(I—III)
  Антоні Паянк
(1893—1965)
польск.: Antoni Pająk
11 верасня 1955 (1955-09-11) 28 сакавіка 1957 (1957-03-28) Польская сацыялістычная партыя  (польск.) Паянк—I  (польск.)
28 сакавіка 1957 (1957-03-28) 9 кастрычніка 1963 (1963-10-09) Паянк—II  (польск.)
9 кастрычніка 1963 (1963-10-09) 14 чэрвеня 1965 (1965-06-14) Паянк—III  (польск.)
пасада вакантная з 14 чэрвеня 1965 (1965-06-14) года па 25 чэрвеня 1965 (1965-06-25) года
М   Аляксандар Завіша
(1896—1977)
польск.: Aleksander Zawisza
25 чэрвеня 1965 (1965-06-25) 9 чэрвеня 1970 (1970-06-09) незалежны Завіша  (польск.)
пасада вакантная з 9 чэрвеня 1970 (1970-06-09) года па 20 ліпеня 1970 (1970-07-20) года
Н   Зыгмунт Мухнеўскі
(1896—1979)
польск.: Zygmunt Muchniewski
20 ліпеня 1970 (1970-07-20) 13 ліпеня 1972 (1972-07-13) Партыя працы Мухнеўскі  (польск.)
пасада вакантная з 13 ліпеня 1972 (1972-07-13) года па 18 ліпеня 1972 (1972-07-18) года
О
(I—II)
  Альфрэд Урбанскі
(1899—1983)
польск.: Alfred Urbański
18 ліпеня 1972 (1972-07-18) 15 снежня 1973 (1973-12-15) Польская сацыялістычная партыя  (польск.) Урбанскі—I  (польск.)
15 снежня 1973 (1973-12-15) 15 ліпеня 1976 (1976-07-15) Урбанскі—II  (польск.)
пасада вакантная з 15 ліпеня 1976 (1976-07-15) года па 5 жніўня 1976 (1976-08-05) года
П
(I—IV)
  Казімеж Аляксандар Сабат
(1913—1989)
польск.: Kazimierz Aleksander Sabbat
5 жніўня 1976 (1976-08-05) 12 чэрвеня 1978 (1978-06-12) незалежны Сабат—I  (польск.)
12 чэрвеня 1978 (1978-06-12) 9 красавіка 1979 (1979-04-09) Сабат—II  (польск.)
9 красавіка 1979 (1979-04-09) 17 снежня 1983 (1983-12-17) Сабат—III  (польск.)
17 снежня 1983 (1983-12-17) 8 красавіка 1986 (1986-04-08) Сабат—IV  (польск.)
Р
(I—II)
  Эдвард Шчэпанік
(1915—2005)
польск.: Edward Franciszek Szczepanik
8 красавіка 1986 (1986-04-08) 1 лістапада 1989 (1989-11-01) Ліга польскай незалежнасці  (польск.) Шчэпанік—I  (польск.)
1 лістапада 1989 (1989-11-01) 22 снежня 1990 (1990-12-22) Шчэпанік—II  (польск.)

Паваенны перыяд (1944—1952)

правіць

1 студзеня 1944 (1944-01-01) года ў процівагу лонданскаму ўраду Польшчы ў выгнанні была створана Краёва Рада Нарадова (польск.: Krajowa Rada Narodowa, «дзяржаўны нацыянальны савет»), палітычная арганізацыя, у наступным ператвораная ў парламент, які праіснаваў да 4 лютага 1947 (1947-02-04) года.

У той час, калі Чырвоная Армія перайшла Заходні Буг, у СССР знаходзілася дэлегацыя Краёвай Рады Нарадовай, якая мела паўнамоцтвы для стварэння свайго выканаўчага органа. Такі орган з урадавымі функцыямі, Польскі камітэт нацыянальнага вызвалення (ПКНВ, польск.: Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego) быў утвораны 21 ліпеня 1944 (1944-07-21) года ў Маскве. У яго склад увайшлі прадстаўнікі Польскай рабочай партыі, Саюза польскіх патрыётаў, Польскай сацыялістычнай партыі (фракцыя Эдварда Асубка-Мараўскага), Народнай партыі «Воля народа»  (польск.) і Дэмакратычнай партыі. Старшынёй ПКНВ стаў Эдвард Асубка-Мараўскі.

31 снежня 1944 (1944-12-31) года ПКНВ быў ператвораны ў Часовы ўрад Польскай Рэспублікі  (польск.) (ЧУПР), старшынёй якога застаўся Эдвард Асубка-Мараўскі. У склад урада ўвайшлі прадстаўнікі Польскай рабочай партыі, Польскай сацыялістычнай партыі, Дэмакратычнай партыі і Сялянскай партыі  (польск.). 1 лютага 1945 (1945-02-01) года ўрад пераехаў з Любліна ў Варшаву. Да заканчэння вайны (8 мая 1945 (1945-05-08) года) ён стварыў сваю адміністрацыю на ўсёй тэрыторыі Польшчы (за выключэннем Шчэціна), пры непасрэдным савецкім ваенным кіраванні.

28 чэрвеня 1945 (1945-06-28) года ў адпаведнасці з Ялцінскімі дамоўленасцямі ЧУПР быў пашыраны за кошт палітычных дзеячаў як з самой Польшчы, так і палякаў з эміграцыі, і ператвораны ў Часовы ўрад нацыянальнага адзінства  (польск.) (ЧУНА), старшынёй якога зноў застаўся Эдвард Асубка-Мараўскі. Да ранейшых удзельнікаў кааліцыі далучыліся Партыя працы і Польская сялянская партыя  (польск.)[16].

ЧУНА сышоў у адстаўку 6 лютага 1947 (1947-02-06) года пасля правядзення выбараў  (англ.) у Заканадаўчы сейм  (польск.) і фарміраванні ім урада  (польск.) Юзафа Цыранкевіча, які прапрацаваў да фарміравання першага ўрада Польскай народнай рэспублікі 21 лістапада 1952 (1952-11-21) года.

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Партыя Выбары
старшыня Польскага камітэта нацыянальнага вызвалення
24
(I)
  Эдвард Асубка-Мараўскі
(1909—1997)
польск.: Edward Osóbka-Morawski
21 ліпеня 1944 (1944-07-21) 31 снежня 1944 (1944-12-31) Польская рабочая партыя

у кааліцыі з Польскай сацыялістычнай партыяй, Дэмакратычнай партыяй і Сялянскай партыяй  (польск.)
старшыня Часовага ўрада Польскай Рэспублікі  (польск.)
24
(II)
  Эдвард Асубка-Мараўскі
(1909—1997)
польск.: Edward Osóbka-Morawski
31 снежня 1944 (1944-12-31) 28 чэрвеня 1945 (1945-06-28) Польская рабочая партыя

у кааліцыі з Польскай сацыялістычнай партыяй, Дэмакратычнай партыяй і Сялянскай партыяй  (польск.)
старшыня Часовага ўрада нацыянальнага адзінства  (польск.)
24
(III)
  Эдвард Асубка-Мараўскі
(1909—1997)
польск.: Edward Osóbka-Morawski
31 снежня 1944 (1944-12-31) 28 чэрвеня 1945 (1945-06-28) Польская рабочая партыя

у кааліцыі з Польскай сацыялістычнай партыяй, Дэмакратычнай партыяй, Сялянскай партыяй  (польск.), Партыяй працы і Польскай сялянскай партыяй  (польск.)
старшыня савета міністраў Польскай рэспублікі (Цыранкевіч—I  (польск.))
25
(I)
  Юзаф Адам Зыгмунт Цыранкевіч
(1911—1989)
польск.: Józef Adam Zygmund Cyrankiewicz
28 чэрвеня 1945 (1945-06-28) 20 лістапада 1952 (1952-11-20) На момант фарміравання: Польская рабочая партыя

у кааліцыі з Польскай сацыялістычнай партыяй, Дэмакратычнай партыяй, Сялянскай партыяй  (польск.) і Партыяй працы
1947  (англ.)
Пры завяршэнні працы: Польская аб’яднаная рабочая партыя[17]

у кааліцыі з Дэмакратычнай партыяй і Аб'яднанай сялянскай партыяй  (польск.)[18]

Польская народная рэспубліка (1952—1989)

правіць

Польская народная рэспубліка (польск.: Polska Rzeczpospolita Ludowa) — афіцыйная назва Польшчы ў перыяд з 1952 па 1989 год. Канстытуцыя ПНР была прынята 22 ліпеня 1952 (1952-07-22) года, істотныя папраўкі былі ўнесены ў 1976 годзе. Заканадаўчым органам з’яўляўся аднапалатны Сейм, які выбіраўся на 4 гады, калектыўным главой дзяржавы да 1989 года — Дзяржаўны савет, які выбіраўся Сеймам тэрмінам на 4 гады, з 1989 года — прэзідэнт, выканаўчым органам — Савет Міністраў, прызначаны Сеймам.

Фактычна дзяржава была аднапартыйнай з дамінаваннем Польскай аб’яднанай рабочай партыі. Малыя партыі (галоўным чынам — Дэмакратычная партыя і Аб'яднаная сялянская партыя  (польск.)), а таксама прафсаюзныя, маладзёжныя і іншыя грамадскія арганізацыі, былі аб’яднаны ў сацыяльна-палітычную арганізацыю (якая выступала таксама як выбарчы блок) — якая з 1952 года звалася Нацыянальны фронт (польск.: Front Narodowy, з 1956 года — Фронт адзінства народа (польск.: Front Jedności Narodu), у 1983 годзе ператвораную ў Патрыятычны рух нацыянальнага адраджэння  (польск.) (польск.: Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego).

29 снежня 1989 (1989-12-29) года, шляхам унясення змен у канстытуцыю ПНР, краіне была вернута гістарычная назва «Rzeczpospolita Polska» (Польская рэспубліка).

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Партыя Выбары Кабінет
26   Баляслаў Берут
(1892—1956)
польск.: Bolesław Bierut
20 лістапада 1952 (1952-11-20) 18 сакавіка 1954 (1954-03-18) Польская аб’яднаная рабочая партыя

у кааліцыі з Дэмакратычнай партыяй[19] і Аб'яднанай сялянскай партыяй  (польск.)
1952  (англ.) Берут / Цыранкевіч  (польск.)
25
(II—V)
  Юзаф Адам Зыгмунт Цыранкевіч
(1911—1989)
польск.: Józef Adam Zygmund Cyrankiewicz
18 сакавіка 1954 (1954-03-18) 27 лютага 1957 (1957-02-27)
27 лютага 1957 (1957-02-27) 18 мая 1961 (1961-05-18) 1957  (англ.) Цыранкевіч—II  (польск.)
18 мая 1961 (1961-05-18) 25 чэрвеня 1965 (1965-06-25) 1961  (англ.) Цыранкевіч—III  (польск.)
25 чэрвеня 1965 (1965-06-25) 28 лютага 1969 (1969-02-28) 1965  (англ.) Цыранкевіч—IV  (польск.)
28 лютага 1969 (1969-02-28) 23 снежня 1970 (1970-12-23) 1965  (англ.) Цыранкевіч / Ярашэвіч  (польск.)
27   Пётр Ярашэвіч
(1909—1992)
польск.: Piotr Jaroszewicz
23 снежня 1970 (1970-12-23) 23 снежня 1973 (1973-12-23)
23 снежня 1973 (1973-12-23) 27 сакавіка 1976 (1976-03-27) Ярашэвіч  (польск.)
27 сакавіка 1976 (1976-03-27) 18 лютага 1980 (1980-02-18) 1976  (англ.) Ярашэвіч / Бабюх  (польск.)
28   Эдвард Бабюх
(1927—)
польск.: Edward Babiuch
18 лютага 1980 (1980-02-18) 3 красавіка 1980 (1980-04-03)
3 красавіка 1980 (1980-04-03) 24 жніўня 1980 (1980-08-24) 1980  (англ.) Бабюх / Пінькоўскі / Ярузельскі  (польск.)
в. а.   Юзаф Пінькоўскі
(1929—2000)
польск.: Józef Pińkowski
24 жніўня 1980 (1980-08-24) 5 верасня 1980 (1980-09-05)
29 5 верасня 1980 (1980-09-05) 11 лютага 1981 (1981-02-11)
30   генерал арміі
Войцех Вітольд Ярузельскі
(1923—2014)
польск.: Wojciech Witold Jaruzelski
11 лютага 1981 (1981-02-11) 12 лістапада 1985 (1985-11-12)[20]
31   Збігнеў Стэфан Меснер
(1929—2014)
польск.: Zbigniew Stefan Messner
12 лістапада 1985 (1985-11-12) 14 кастрычніка 1988 (1988-10-14) 1985 Меснер  (польск.)
32   Мячыслаў Францішак Ракоўскі
(1926—2008)
польск.: Mieczysław Franciszek Rakowski
14 кастрычніка 1988 (1988-10-14) 12 верасня 1989 (1989-09-12) 1989 Ракаўскі / Кішчак  (польск.)
33 генерал броні
Чэслаў Ян Кішчак
(1925—2015)
польск.: Czesław Jan Kiszczak
4 жніўня 1989 (1989-08-04)[21] 24 жніўня 1989 (1989-08-24)
34   Тадэвуш Мазавецкі
(1927—2013)
польск.: Tadeusz Mazowiecki
24 жніўня 1989 (1989-08-24) 29 снежня 1989 (1989-12-29)[22] незалежны[23]

у кааліцыі з Польская аб’яднаная рабочая партыя, Дэмакратычнай партыяй і Аб'яднанай сялянскай партыяй  (польск.)
Мазавецкі  (польск.)

Польская рэспубліка (з 1989)

правіць

Польская Рэспубліка, таксама вядомая як Трэцяя Рэч Паспалітая (польск.: Rzeczpospolita Polska, III Rzeczpospolita) — назва Польшчы, вернутая ёй 29 снежня 1989 (1989-12-29) года шляхам унясення змен у канстытуцыю ПНР.

23 красавіка 1992 (1992-04-23) года быў прыняты «Канстытуцыйны закон аб парадку падрыхтоўкі і прыняцця Канстытуцыі Рэспублікі Польшча», 17 кастрычніка 1992 (1992-10-17) года — «Канстытуцыйны закон аб узаемных адносінах паміж заканадаўчай і выканаўчай уладай, а таксама тэрытарыяльным самакіраванні», які атрымаў назву Малой канстытуцыі. Дакумент абвяшчаў пра спыненне (за некаторым выключэннем) дзеяння Канстытуцыі 1952 года. Закон таксама прадугледжваў прыняцце новай канстытуцыі Соймам і Сенатам. Сучасная канстытуцыя Польшчы была прынята 2 красавіка 1997 (1997-04-02) года і зацверджана на рэферэндуме 25 мая 1997 (1997-05-25) года.

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Партыя Выбары Кабінет
(34)[24]   Тадэвуш Мазавецкі
(1927—2013)
польск.: Tadeusz Mazowiecki
29 снежня 1989 (1989-12-29)[22] 4 студзеня 1991 (1991-01-04) пры фарміраванні: незалежны[23]

у кааліцыі з Польскай аб’яднанай рабочай партыяй, Дэмакратычнай партыяй і Аб'яднанай сялянскай партыяй  (польск.)
Мазавецкі  (польск.)
пры завяршэнні працы: Дэмакратычная унія  (польск.)[25]

у кааліцыі з Сацыял-дэмакратыяй рэспублікі Польшча  (польск.)[26], Польскай сялянскай партыяй[27], Дэмакратычнай партыяй, Грамадзянскім рухам за дэмакратычнае дзеянне  (польск.)[28] і Дэмакратычным правым форумам  (англ.)[29]
35   Ян Кшыштаф Бялецкі
(1951—)
польск.: Jan Krzysztof Bielecki
4 студзеня 1991 (1991-01-04) 4 снежня 1991 (1991-12-04) Ліберальна-дэмакратычны кангрэс  (польск.)

у кааліцыі з Пагадненнем цэнтра  (польск.), Хрысціянска-нацыянальным саюзам  (польск.), Дэмакратычнай партыяй і Дэмакратычнай уніяй  (польск.)
1991 Бялецкі  (польск.)
36   Ян Фердынанд Альшэўскі
(1930—)
польск.: Jan Ferdynand Olszewski
4 снежня 1991 (1991-12-04) 5 студзеня 1992 (1992-01-05) Пагадненне цэнтра  (польск.)

у кааліцыі з Хрысціянска-нацыянальным саюзам  (польск.), Народна-хрысціянскай партыяй  (польск.) і выбарчым блокам «Польская сялянская партыя — Народнае пагадненне»  (польск.)[30]
Альшэўскі  (польск.)
37
(I)
  Вальдэмар Паўляк
(1959—)
польск.: Waldemar Pawlak
5 студзеня 1992 (1992-01-05) 11 ліпеня 1992 (1992-07-11) Польская сялянская партыя

у кааліцыі з іншымі членамі перадвыбарнага саюза «Польская сялянская партыя — Народнае пагадненне»  (польск.), Пагадненнем цэнтра  (польск.), Хрысціянска-нацыянальным саюзам  (польск.) і Народна-хрысціянскай партыяй  (польск.)
38   Ханна Сухоцкая
(1946—)
польск.: Hanna Suchocka
11 ліпеня 1992 (1992-07-11) 26 кастрычніка 1993 (1993-10-26) Дэмакратычная унія  (польск.)

у кааліцыі з перадвыбарным саюзам «Польская сялянская партыя — Народнае пагадненне»  (польск.), Хрысціянска-нацыянальным саюзам  (польск.), Ліберальна-дэмакратычным кангрэсам  (польск.), Народна-хрысціянскай партыяй  (польск.), Хрысціянска-дэмакратычнай партыяй  (польск.) і Польскай партыяй аматараў піва  (польск.)
Сухоцкая  (польск.)
37
(II)
  Вальдэмар Паўляк
(1959—)
польск.: Waldemar Pawlak
26 кастрычніка 1993 (1993-10-26) 6 мая 1995 (1995-05-06) Польская сялянская партыя

у кааліцыі з Сацыял-дэмакратыяй рэспублікі Польшча  (польск.)[31]
1993 Паўляк  (польск.)
39   Юзаф Алексы
(1946—2015)
польск.: Józef Oleksy
6 мая 1995 (1995-05-06) 7 лютага 1996 (1996-02-07) Сацыял-дэмакратыя рэспублікі Польшча  (польск.)

у складзе перадвыбарнага Саюза дэмакратычных левых сіл і ў кааліцыі з Польскай сялянскай партыяй
Алексы  (польск.)
40   Уладзімеж Цімашэвіч
(1950—)
польск.: Włodzimierz Cimoszewicz
7 лютага 1996 (1996-02-07) 31 кастрычніка 1997 (1997-10-31) незалежны

у складзе перадвыбарнага Саюза дэмакратычных левых сіл і ў кааліцыі з Польскай сялянскай партыяй
Цімашэвіч  (польск.)
41   Ежы Караль Бузак
(1940—)
польск.: Jerzy Karol Buzek
31 кастрычніка 1997 (1997-10-31) 19 кастрычніка 2001 (2001-10-19) незалежны

у складзе перадвыбарнага саюза «Выбарчая Акцыя Салідарнасць»[32] і, да 6 ліпеня 2000 (2000-07-06) года, у кааліцыі з Уніяй Свабоды.
1997  (англ.) Бузак  (польск.)
42   Лешак Цэзары Мілер
(1946—)
польск.: Leszek Cezary Miller
19 кастрычніка 2001 (2001-10-19) 2 мая 2004 (2004-05-02) Саюз дэмакратычных левых сіл

у кааліцыі з Уніяй працы і, да 3 сакавіка 2003 (2003-03-03) года, Польскай сялянскай партыяй.
2001  (англ.) Мілер  (польск.)
43
(I—II)
  Марак Мар’ян Бэлька
(1952—)
польск.: Marek Marian Belka
2 мая 2004 (2004-05-02) 11 чэрвеня 2004 (2004-06-11) Саюз дэмакратычных левых сіл

у кааліцыі з Уніяй працы
Бэлька—I  (польск.)
11 чэрвеня 2004 (2004-06-11) 31 кастрычніка 2005 (2005-10-31) Саюз дэмакратычных левых сіл

у кааліцыі з Уніяй працы, Свабодай і роўнасцю  (польск.) і Сацыял-дэмакратыяй Польшчы  (польск.)
Бэлька—II  (польск.)
44   Казімеж Марцінкевіч
(1959—)
польск.: Kazimierz Marcinkiewicz
31 кастрычніка 2005 (2005-10-31) 14 ліпеня 2006 (2006-07-14) Права і справядлівасць

у кааліцыі з Партыяй цэнтра  (англ.) і, з 5 мая 2006 (2006-05-05) года, з Самаабаронай Рэспублікі Польшча і Лігай польскіх сем’яў
2005  (англ.) Марцінкевіч  (польск.)
45   Ярослаў Аляксандар Качыньскі
(1949—)
польск.: Jarosław Aleksander Kaczyński
14 ліпеня 2006 (2006-07-14) 16 лістапада 2007 (2007-11-16) Права і справядлівасць

у кааліцыі з Самаабаронай Рэспублікі Польшча і Лігай польскіх сем’яў
Качыньскі  (польск.)
46
(I—II)
  Дональд Францішак Туск
(1957—)
польск.: Donald Franciszek Tusk
16 лістапада 2007 (2007-11-16) 18 лістапада 2011 (2011-11-18) Грамадзянская платформа

у кааліцыі з Польскай сялянскай партыяй
2007 Туск—I  (польск.)
18 лістапада 2011 (2011-11-18) 22 верасня 2014 (2014-09-22) 2011 Туск—II  (польск.)
47   Эва Бажэна Копач
(1956—)
польск.: Ewa Bożena Kopacz
22 верасня 2014 (2014-09-22) 13 лістапада 2015 (2015-11-13) Копач  (польск.)
48   Беата Марыя Шыдла
(1963—)
польск.: Beata Maria Szydło
13 лістапада 2015 (2015-11-13) 11 снежня 2017 (2017-12-11) Права і справядлівасць

у кааліцыі з Салідарнасцю Польшчы Збігнева Зебра  (польск.)[33] і, да 4 лістапада 2017 (2017-11-04) года, Польшчай разам  (польск.), а затым з Пагадненнем Ярослава Говіна  (польск.)[34]
2015 Шыдла
49   Матэвуш Якуб Маравецкі
(1968—)
польск.: Mateusz Jakub Morawiecki
11 снежня 2017 (2017-12-11) дзеючы Права і справядлівасць

у кааліцыі з Салідарнасцю Польшчы Збігнева Зёбры  (польск.) і Пагадненнем Ярослава Говіна  (польск.).</ref>
Маравецкі  (польск.)

Раннія паўстанцкія і падпратэктаратныя ўрады

правіць

У XVIII і XIX стст. у польскіх землях неаднаразова ўзнікалі буйныя паўстанцкія рухі, якія абвяшчалі аднаўленне нацыянальнай польскай дзяржавы, а таму фарміравалі рознага роду нацыянальныя ўрады, якія фактычна ажыццяўлялі выканаўчую ўладу на падкантрольнай тэрыторыі. Акрамя таго, у перыяд напалеонаўскіх войнаў на тэрыторыі Польшчы існавала Вялікае Герцагства Варшаўскае пад пратэктаратам Францыі, урад якога таксама ўспрымаўся палякамі як нацыянальны.

Паўстанне Касцюшкі (1794)

правіць

Паўстанне Тадэвуша Касцюшкі (польск.: Powstanie kościuszkowskie, insurekcja kościuszkowska) — паўстанне на тэрыторыі Рэчы Паспалітай (1794), якая складалася на той момант з часткі сучасных польскіх, беларускіх, украінскіх, літоўскіх і латвійскіх зямель.

Канстытуцыя, абвешчаная на варшаўскім сейме 3 мая 1791 (1791-05-03) года, выклікала незадаволенасць сярод магнатаў і шляхты. На з’ездзе ў Тарговіцы яны абвясцілі канстытуцыю нелегітымнай і ўтварылі канфедэрацыю для барацьбы з каралём Станіславам. Пасля прыняцця імператрыцай Кацярынай II пад заступніцтва канфедэратаў пачалася руска-польская вайна, і неўзабаве кароль падпарадкаваўся патрабаванням канфедэратаў. Аднак частка шляхты падрыхтавала і пачала паўстанне, правадыром якога быў абраны Тадэвуш Касцюшка. 16 сакавіка 1794 (1794-03-16) года жыхары Кракава абвясцілі яго дыктатарам рэспублікі; быў абвешчаны Акт паўстання, які падаваў яму паўнату ўлады ў краіне. 19 красавіка 1794 (1794-04-19) года, пасля вызвалення Варшавы, была створана Часовая Замяшчальная Рада  (польск.) для кіравання Варшавай і наваколлямі. 10 мая 1794 (1794-05-10) года ў лагеры пад Паланцам у якасці органа цэнтральнай грамадзянскай улады Касцюшка заснаваў Найвышэйшую нацыянальную раду, калегіяльны орган, які складаўся з 8 саветнікаў (польск.: radców) і 32 дэпутатаў. Рашэнні мусілі былі прымацца прынамсі 5 саветнікамі сумесна. Большую частку фармальна прызначаных саветнікаў рэальна замяшчалі пэўныя дэпутаты.

Аасійскія і прускія войскі, якія ўвайшлі на тэрыторыю Рэчы Паспалітай, неўзабаве нанеслі ваеннае паражэнне паўстанцам; 28 верасня 1794 (1794-09-28) года пасля бітвы пры Мацяёвіцах Касцюшка быў узяты ў палон, 25 кастрычніка 1794 (1794-10-25) года была падпісана капітуляцыя паўстанцаў.

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Пасада Урад
  Ігнацы Высагота Закшэўскі
(1745—1802)
польск.: Ignacy Wyssogota Zakrzewski
19 красавіка 1794 (1794-04-19) 27 мая 1794 (1794-05-27)[35] Старшыня Часовай замяшчальнай рады, прэзідэнт Варшавы Часовая замяшчальная рада  (польск.)
  Алойзы Сулістроўскі
(?—1796)
польск.: Alojzy Sulistrowski
10 мая 1794 (1794-05-10)[36] 25 кастрычніка 1794 (1794-10-25)[37] саветнік аддзела заказу[38] Найвышэйшая нацыянальная рада
  Міхал Амброжы Каханоўскі  (польск.)
(1757—1832)
польск.: Michał Ambroży Kochanowski
дэ-факта саветнік аддзела бяспекі[39]
(замест прызначанага Томаша Антонія Ваўжэцкага)
  Юзаф Мацей Ігнацы Шыманоўскі  (польск.)
(1748—1801)
польск.: Józef Maciej Ignacy Szymanowski
дэ-факта саветнік аддзела юстыцыі[40]
(замест прызначанага Францішка Мышкоўскага)
  Гуга Стумберг Калантай
(1750—1812)
польск.: Hugo Stumberg Kołłątaj
саветнік аддзела казначэйства[41]
  Ігнацы Высагота Закшэўскі
(1745—1802)
польск.: Ignacy Wyssogota Zakrzewski
саветнік аддзела харчу[42]
  Тадэвуш Віктарын Матушэвіч
(1765—1819)
польск.: Tadeusz Wiktoryn Matuszewicz
дэ-факта саветнік аддзела ваенных патрэбаў[43]
(замест прызначанага маёра Станіслава Адрыяна Велявейскі  (польск.))
  граф
Раман Ігнацы Францішак Патоцкі
(1741—1809)
польск.: Roman Ignacy Franciszek Potocki
саветнік аддзела замежных спраў[44]
  Францішак Ксаверый Дмахоўскі
(1762—1808)
польск.: Franciszek Ksawery Dmochowski
дэ-факта саветнік аддзела нацыянальнай адукацыі[45]
(замест прызначанага Ёгана Дамініка Пятра Яскевіча)

Варшаўскае герцагства (1807—1813)

правіць

Вялікае Герцагства Варшаўскае (польск.: Księstwo Warszawskie) — дзяржава, утвораная ў 1807 годзе паводле Тыльзіцкага міру (заключанага ў перыяд з 13 (25) чэрвеня па 25 чэрвеня (7 ліпеня1807 года) з тэрыторый, якія адышлі ў ас Другога і Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай да Прусіі і Аўстрыйскай імперыі. Яна з’яўлялася пратэктаратам Францыі.

Канстытуцыю герцагства зацвердзіў Напалеон 22 ліпеня 1807 (1807-07-22) года ў Дрэздэне. Герцагам быў прызначаны кароль Саксоніі Фрыдрых Аўгуст I, пры ім зацвярджаўся ўрад, Дзяржаўны савет і двухпалатны парламент. Ужыванне слоў Польшча, польскі у палітычным сэнсе не дапушчалася.

Першым часовым урадам герцагства, прызначаным указам Напалеона, з’яўлялася Урадавая камісія  (польск.) (польск.: Komisja Rządząca) у складзе 8 членаў (прэзідэнт — Станіслаў Малахоўскі), якая працавала з 11 студзеня 1807 (1807-01-11) года па 5 кастрычніка 1807 (1807-10-05) года. Пазней у герцагстве фарміраваліся саветы міністраў на чале з іх прэзідэнтамі (польск.: Prezes Rady Ministrów).

Герцагства праіснавала да 1813 года, калі яго тэрыторыя была занята войскамі Шостай кааліцыі. 3 мая 1815 (1815-05-03) года Венскі кангрэс зацвердзіў падзел герцагства: Кракаў стаў Вольным горадам; да Аўстрыі адышла Вялічка, да Прусіі — Вялікая Польшча, да Расіі — большая частка тэрыторыі, дзе было ўтворана Царства Польскае.

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Пасада Урад
  Станіслаў Малахоўскі
(1736—1809)
польск.: Stanisław Małachowski
11 студзеня 1807 (1807-01-11) 5 кастрычніка 1807 (1807-10-05) Прэзідэнт Урадавай камісіі Урадавая камісія  (польск.)
5 кастрычніка 1807 (1807-10-05) 14 снежня 1807 (1807-12-14) Прэзідэнт савета міністраў Малахоўскі  (польск.)
  Людвік Шыман Гутакоўскі
(1738—1811)
польск.: Ludwik Szymon Gutakowski
14 снежня 1807 (1807-12-14) 25 сакавіка 1809 (1809-03-25)
(фактычна да лістапада 1808 года[46])
Гутакоўскі  (польск.)
  граф
Станіслаў Костка Патоцкі
(1755—1821)
польск.: Stanisław Kostka Potocki
25 сакавіка 1809 (1809-03-25) 13 мая 1813 (1813-05-13)[47] Патоцкі  (польск.)

«Лістападаўскае паўстанне» (1830—1831)

правіць

Царства Польскае (польск.: Królestwo Polskie, Каралеўства Польскае), якое было створана 21 красавіка (3 мая1815 года Венскім кангрэсам, перададзена Аляксандру I і знаходзілася ў асабістай уніі з Расійскай імперыяй, атрымала 15 (27) лістапада 1815 года Канстытуцыю. Апроч абазначэння створанай дзяржавы як спадчыннай манархіі, «назаўжды злучанай з Расійскай імперыяй» і зацвярджэння польскіх правоў (вядзенне ўсяго справаводства на польскай мове, замяшчэнне ўсіх дзяржаўных пасад палякамі, пацверджанне правоў рымска-каталіцкай царквы), усталёўваўся адмысловы рэжым выканаўчай улады, якая цалкам належала каралю: усе каралеўскія распараджэнні і пастановы мусілі быць змацаваныя подпісам міністра, які і павінен быў несці адказнасць за ўсё, што магло б у іх быць несумяшчальнага з канстытуцыяй. Адміністрацыйная Рада  (польск.) (польск.: Rada Administracyjna), як орган выканаўчай улады, складалася з пяці камісій; міністрам лічыўся кожны член Адміністрацыйнай Рады, у кожную камісію іх уваходзіла некалькі.

У час паўстання, пасля першага ўзброенага выступлення 17 (29) лістапада 1830 года, Адміністрацыйная Рада вызначыла пераварот як падзею «сумную». Аднак 18 (30) лістапада 1830 года ўтварыўся «Патрыятычны клуб», які дамогся чысткі Рады і замены шэрагу міністраў. 22 лістапада (4 снежня1830 года быў сфарміраваны Часовы ўрад  (польск.) (які ўзначаліў князь Адам Чартарыйскі), 9 (21) снежня 1830 года заменены Найвышэйшай нацыянальнай радай  (польск.), якую прызначыў дыктатар Юзаф Гжэгаж Хлапіцкі. 18 (30) студзеня 1831 года сейм зацвердзіў склад першага нацыянальнага ўрада.

13 (25) студзеня 1831 года сейм прыняў акт аб дэтранізацыі Мікалая і забароне прадстаўнікам дынастыі Раманавых займаць польскі прастол, пасля чаго пачалася ваенная экспедыцыя расійскай арміі. Прыгнечанне паўстання і ўсталяванне ваеннага кантролю над Польшчай у цэлым было завершана да кастрычніка 1831 года. 14 (26) лютага 1832 года Канстытуцыю замяніў Арганічны статут Царства Польскага, паводле якога яно абвяшчалася часткай Расіі, а таксама скасоўваліся сейм і польскае войска.

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Пасада Урад
  граф
Валенты Фаўсцін Сабалеўскі
(1765—1831)
польск.: Walenty Faustyn Sobolewski
18 (30) лістапада 1830 22 лістапада (4 снежня1830 Прэзідэнт Адміністрацыйнай Рады Адміністрацыйная Рада  (польск.)
  князь
Адам Ежы Чартарыйскі
(1770—1861)
польск.: Adam Jerzy Czartoryski
22 лістапада (4 снежня1830 9 (21) снежня 1830 Прэзідэнт часовага ўрада Часовы ўрад  (польск.)
9 (21) снежня 1830 18 (30) студзеня 1831 Прэзідэнт савета Найвышэйшая нацыянальная рада  (польск.)
18 (30) студзеня 1831 5 (17) жніўня 1831 Прэзідэнт урада Чартарыйскі  (польск.)
  граф
Ян Стэфан Крукавецкі
(1770—1850)
польск.: Bonawentura Wierusz-Niemojowski
5 (17) жніўня 1831 26 жніўня (7 верасня1831 Крукавецкі  (польск.)
  Банавентура Веруш-Немаёўскі
(1787—1835)
польск.: Bonawentura Wierusz-Niemojowski
26 жніўня (7 верасня1831 14 (26) верасня 1831[48] Веруш-Немаёўскі  (польск.)

Кракаўскае паўстанне (1846)

правіць

Кракаўскае паўстанне (польск.: Powstanie krakowskie) адбылося ў Вольным горадзе Кракаве з 21 лютага 1846 (1846-02-21) года па 4 сакавіка 1846 (1846-03-04) года. Яно павінна было стаць элементам агульнага польскага паўстання на тэрыторыі Вялікай Польшчы, Вольнага горада Кракава, Галіцыі і Кангрэсавай Польшчы, аднак паўсюль, акрамя Кракава, было папярэджана ці падушана ў першых праявах.

У Кракаве 22 лютага 1846 (1846-02-22) года быў створаны Нацыянальны ўрад Рэспублікі Польшча  (польск.), прызнаны большасцю спачуваючых ідэям паўстання грамадскіх дзеячаў. Першапачаткова яго ўзначальваў трыўмвірат прадстаўнікоў Кракава, Галіцыі і Кангрэсавай Польшчы, а з 24 лютага 1846 (1846-02-24) года — Ян Юзаф Тысоўскі з паўнамоцтвамі дыктатара. Імі кантраляваўся савет міністраў на чале з Людвікам Гашкоўскім  (польск.).

3 сакавіка 1846 (1846-03-03) года горад быў заняты спачатку аўстрыйскімі, а затым і расійскімі войскамі, праца ўрадавых устаноў была спынена.

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Пасада Урад
  Людвік Енджай Гашкоўскі  (польск.)
(1811—1857)
польск.: Ludwik Jędrzej Gorzkowski
22 лютага 1846 (1846-02-22) 24 лютага 1846 (1846-02-24) члены трыўмвірату Нацыянальнага ўрада Нацыянальны ўрад Рэспублікі Польшча  (польск.)
  Аляксандар Гжагажэўскі  (польск.)
(1806—1855)
польск.: Aleksander Grzegorzewski
  Ян Юзаф Тысоўскі
(1811—1857)
польск.: Jan Józef Tyssowski
24 лютага 1846 (1846-02-24) 3 сакавіка 1846 (1846-03-03) дыктатар Нацыянальнага ўрада
  Людвік Енджай Гашкоўскі  (польск.)
(1811—1857)
польск.: Ludwik Jędrzej Gorzkowski
22 лютага 1846 (1846-02-22) 3 сакавіка 1846 (1846-03-03) старшыня савета міністраў

«Студзеньскае паўстанне» (1863—1864)

правіць

Паўстанне 1863 года, ці Студзеньскае паўстанне (польск.: Powstanie styczniowe) — шляхецкае паўстанне на землях былой Рэчы Паспалітай, якія адышлі да Расійскай імперыі, а менавіта ў Царстве Польскім, Паўночна-Заходнім краі і на Валыні. Паўстанне было накіравана на аднаўленне Рэчы Паспалітай у граніцах 1772 года. Пачалося яно 9 (21) студзеня 1863 года і працягвалася да 6 (18) чэрвеня 1864 года.

Сігналам да паўстання паслужыла апублікаванне ў Варшаве кіруючым цэнтрам у перыяд яго падрыхтоўкі і разгортвання, — Цэнтральным нацыянальным камітэтам (ЦНК, польск.: Centralny Komitet Narodowy), — Маніфеста 22 студзеня, які абвяшчаў пра яго пачатак. Маніфест пераўтварыў ЦНК у Часовы нацыянальны ўрад (польск.: Tymczasowy Rząd Narodowy), які валодаў правам ускладаць дыктатарскія паўнамоцтвы на арганізатараў узброенай барацьбы. Першы Нацыянальны ўрад быў ператвораны з часовага 28 красавіка (10 мая1863 года пад кіраўніцтвам Агатона Гілера, а апошні спыніў працу 29 сакавіка (10 красавіка1864 года пасля арышту Рамуальда Траўгута. Пазней паўстанцы імітавалі стварэнне яшчэ некалькіх урадаў, выкарыстоўваючы наяўнасць паўстанцкіх пячатак.

Партрэт Імя Пачатак паўнамоцтваў Заканчэнне паўнамоцтваў Пасада Урад
  Стэфан Баброўскі
(1740—1863)
польск.: Stefan Bobrowski
9 (21) студзеня 1863 5 (17) лютага 1863 старшыня выканаўчай камісіі Нацыянальнага ўрада Часовы нацыянальны ўрад
  Людвік Адам Мераслаўскі
(1814—1878)
польск.: Ludwik Adam Mierosławski
5 (17) лютага 1863[49] 27 лютага (11 сакавіка1863[50] дыктатар
  генерал
Марыян Мельхіёр Антоній Лангевіч
(1827—1887)
польск.: Marian Melchior Antoni Langiewicz
27 лютага (11 сакавіка1863 6 (18) сакавіка 1863[51]
  Стэфан Баброўскі
(1740—1863)
польск.: Stefan Bobrowski
6 (18) сакавіка 1863 8 (20) сакавіка 1863 члены выканаўчай дыктатарскай камісіі
  Агатон Гілер
(1831—1887)
польск.: Agaton Giller
  Юзаф Каэтан Яноўскі  (польск.)
(1832—1914)
польск.: Józef Kajetan Janowski
  Стэфан Баброўскі
(1740—1863)
польск.: Stefan Bobrowski
8 (20) сакавіка 1863 31 сакавіка (12 красавіка1863 старшыня Часовага Нацыянальнага Урада
  Агатон Гілер
(1831—1887)
польск.: Agaton Giller
31 сакавіка (12 красавіка1863 28 красавіка (10 мая1863
28 красавіка (10 мая1863 11 (23) мая 1863 старшыня Нацыянальнага Урада Гілер  (польск.)
  Францішак Дабравольскі
(1830—1896)
польск.: Franciszek Dobrowolski
11 (23) мая 1863[52] 28 мая (9 чэрвеня1863 Дабравольскі / Кабылянскі  (польск.)
  Пётр Кабылянскі  (польск.)
(1823—1868)
польск.: Piotr Kobylański
28 мая (9 чэрвеня1863 29 мая (10 чэрвеня1863
  Караль Канстанцій Маеўскі
(1833—1897)
польск.: Karol Konstanty Majewski
29 мая (10 чэрвеня1863 2 (14) верасня 1863 Маеўскі  (польск.)
  Францішак Дабравольскі
(1830—1896)
польск.: Franciszek Dobrowolski
2 (14) верасня 1863 2 (14) кастрычніка 1863 Дабравольскі  (польск.)
  Рамуальд Траўгут
(1826—1864)
польск.: Romuald Traugutt
2 (14) кастрычніка 1863 29 сакавіка (10 красавіка1864[53] Траўгут  (польск.)

Гл. таксама

правіць

Зноскі

правіць
  1. Канстытуцыя Рэспублікі Польшча. Канцылярыя Сейма (2 красавіка 1997). Праверана 4 красавіка 2014.
  2. а б Пчёлов Е. В., Чумаков В. Т. Правители России от Юрия Долгорукого до наших дней. — 3-е изд. — М.: Грантъ, 1999. — С. 171. — ISBN 5-89135-090-4.
  3. З 27 ліпеня 1918 (1918-07-27) года па 30 верасня 1918 (1918-09-30) года выконваючым абавязкі міністра-прэзідэнта за Яна Кантыя Стачкоўскага быў незалежны палітык Станіслаў Дзяжбіцкі (польск.: Stanisław Dzierzbicki).
  4. Ян Кухажэўскі, атрымаўшы ад Рэгенцкай рады мандат на фарміраванне ўрада, не змог яго сфарміраваць.
  5. У Любліне да 12 лістапада 1918 (1918-11-12) года.
  6. Партыя насіла імя Пяста — легендарнага заснавальніка першай польскай дынастыі Пястаў.
  7. Працяг паўнамоцтваў Юліяна Ігнацы Новака.
  8. Казімеж Уладзіслаў Барталь увайшоў у склад Беспартыйнага блока супрацоўніцтва з урадам («партыі ўлады»), заснаванага ў лістападзе 1927 года, у 1928 годзе.
  9. Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам быў распушчаны 30 кастрычніка 1935 (1935-10-30) года пасля смерці маршала Польшчы Юзафа Пілсудскага
  10. Пасля пачатку Другой сусветнай вайны 7 верасня 1939 (1939-09-07) года пакінуў Варшаву разам з урадам. У ноч на 18 верасня 1939 (1939-09-18) года ўрад пераехаў у Румынію, дзе быў інтэрнаваны. 30 верасня 1939 (1939-09-30) года Славай-Складкоўскі афіцыйна падаў у адстаўку.
  11. Лагер нацыянальнага аб’яднання быў створаны 21 лютага 1937 (1937-02-21) года як урадавая палітычная арганізацыя ад імя маршала Польшчы Эдварда Рыдз-Сміглы.
  12. а б Раней займаў пасаду старшыні савета міністраў з 16 снежня 1922 (1922-12-16) года па 28 мая 1923 (1923-05-28) года (№ 13)
  13. 18 ліпеня 1940 (1940-07-18) года прэзідэнт Рэспублікі Польшча ў выгнанні вызваліў генерала Сікорскага ад пасады главы ўрада і прызначыў Аўгуста Залескага на гэту пасаду. У той жа дзень дэлегацыя афіцэраў пераканала прызначанага прэм’ер-міністра адмовіцца ад прыняцця пасады, ён не быў прыведзены да прысягі і не сфарміраваў урад.
  14. Загінуў у авіякатастрофе.
  15. Сканаў на пасадзе старшыні савета міністраў у выгнанні.
  16. Польская народная партыя была ўтворана 22 жніўня 1945 (1945-08-22) года з падпольнай арганізацыі польск.: Stronnictwa Ludowego «Roch», якая дзейнічала ў час вайны.
  17. Польская аб’яднаная рабочая партыя была створана 15 снежня 1948 (1948-12-15) года аб’яднаннем Польскай рабочай партыяй і Польскай сацыялістычнай партыяй
  18. Аб’яднаная сялянская партыя была ўтворана 27 лістапада 1949 (1949-11-27) года шляхам аб’яднання люблінскай Сялянскай партыі  (польск.) з рэшткамі Польскай сялянскай партыі  (польск.).
  19. У асобныя гады прадстаўнікі Дэмакратычнай партыі ў склад урада не ўваходзілі.
  20. Таксама старшыня Ваеннага савета нацыянальнага выратавання з 13 снежня 1981 (1981-12-13) года па 21 ліпеня 1983 (1983-07-21) года.
  21. Чэслаў Кішчак не змог сфарміраваць савет міністраў.
  22. а б Унясенне змен у канстытуцыю ПНР, якое вяртае краіне гістарычную назву «Rzeczpospolita Polska» (Польская рэспубліка).
  23. а б Адзін з членаў Грамадзянскага парламенцкага клуба  (англ.), якія ўвайшлі ў савет міністраў. Грамадзянскі парламенцкі клуб згуртаваў дэпутатаў сейма і сената, выбраных па спісах прафсаюза «Салідарнасць».
  24. Працяг паўнамоцтваў урада Тадэвуша Мазавецкага
  25. Дэмакратычная унія створана Тадэвушам Мазавецкім 2 снежня 1990 (1990-12-02) года для падтрымкі яго кандыдатуры на хуткіх прэзідэнцкіх выбарах.
  26. Сацыял-дэмакратыя рэспублікі Польшча была заснавана 29 студзеня 1990 (1990-01-29) года пасля роспуску Польскай аб’яднанай рабочай партыяй як яе правапераемніца.
  27. Польская сялянская партыя была створана 5 мая 1990 (1990-05-05) года як аб’яднанне некалькіх палітычных груп з Польскай сялянскай партыяй «Адраджэнне»  (польск.), раней створанай 27 лістапада 1990 (1990-11-27) года як правапераемніца распушчанай Аб'яднанай сялянскай партыі  (польск.).
  28. Грамадзянскі рух за дэмакратычнае дзеянне быў заснаваны 16 ліпеня 1990 (1990-07-16) года актывістамі прафсаюза «Салідарнасць», у тым ліку тымі, што ўваходзілі ў склад урада Тадэвуша Мазавецкага, як члены Грамадзянскага парламенцкага клуба  (англ.).
  29. Дэмакратычны правы форум быў заснаваны 27 чэрвеня 1990 (1990-06-27) года кансерватыўнымі членамі Грамадзянскага парламенцкага клуба  (англ.), да якога ў якасці дэпутата сената належаў і Тадэвуш Мазавецкі.
  30. Асновай выбарчага блока з’яўлялася Польская сялянская партыя
  31. Сацыял-дэмакратыя рэспублікі Польшча  (польск.) дзейнічала ў складзе перадвыбарнага Саюза дэмакратычных левых сіл.
  32. Стаўшы старшынёй савета міністраў, выйшаў са складу прафсаюза «Салідарнасць», які ўваходзіць у «Выбарчую Акцыю Салідарнасць»
  33. Партыя Салідарнасць Польшчы атрымала імя свайго прэзідэнта Збігнева Тадэвуша Зёбры  (польск.) ў 2012 годзе.
  34. Пагадненне Ярослава Говіна заснавана 4 лістапада 2017 (2017-11-04) года членам кабінета Беаты Шыдла Ярославам Адамам Говінам, які выйшаў з партыі Польшча разам  (польск.).
  35. Перадача ўлады ў Варшаве Найвышэйшай нацыянальнай радзе.
  36. Заснаванне Найвышэйшай нацыянальнай рады.
  37. Капітуляцыя паўстанцаў.
  38. Функцыі: абслугоўванне дарог і мастоў, пошта і сувязь.
  39. Функцыі: адсочванне шпіёнаў і злачынцаў, правядзенне вобыскаў і арыштаў і ўтрыманне турмаў.
  40. Функцыі: кантроль судоў, выкананне судовых рашэнняў.
  41. Функцыі: кіраванне нацыянальнымі таварамі, кантроль манетнага двара.
  42. Функцыі: забеспячэнне паўстанцкай арміі, кантроль млыноў, пякарань і бровараў, раздача ежы бедным.
  43. Функцыі: прызыў у войска, кантроль ваенных заводаў, закуп зброі, уніформы і боепрыпасаў, стварэнне ваенных магазінаў і дастаўка коней у войска.
  44. Функцыі: выпраўленне дэпутатаў і агентаў за мяжу, правядзенне перамоў з іншымі дзяржавамі.
  45. Функцыі: кіраўніцтва школамі, прапаганда паўстанцаў, інфармаванне газет, удзел у справах царквы, кіраванне адукацыйным фондам.
  46. Фактычна адышоў ад спраў савета міністраў з прычыны ўзросту ў лістападзе 1808 года; лічыўся яго прэзідэнтам да прызначэння новага складу кабінета; яго абавязкі выконваў князь Юзаф Антоні Панятоўскі.
  47. З 8 лютага 1813 (1813-02-08) года ў Кракаве.
  48. Дата пракламацыі, выпушчанай урадам, які пакінуў краіну, аб немагчымасць выконваць абавязкі.
  49. Увайшоў у Польшчу з узброеным атрадам, прыняўшы паўнамоцтвы дыктатара.
  50. Пакінуў Польшчу 11 (23) лютага 1863 года пасля ваенных паражэнняў, але працягваў пра-польскую агітацыю, вярнуўшыся ў Парыж.
  51. Пакінуў Польшчу 6 (18) сакавіка 1863 года пасля ваенных паражэнняў і быў арыштаваны ў Галіцыі.
  52. Захоп паўстанцкіх пячатак, валоданне якімі было раўнасільна захопу ўлады; фактычна ўрад быў сфарміраваны 20 мая (1 чэрвеня1863 года.
  53. Рамуальд Траўгут 29 сакавіка (10 красавіка1864 года быў арыштаваны; пазней пакараны смерцю.

Спасылкі

правіць