Партал:Беларусь
|
Беларусь
Беларусь — краіна ва Усходняй Еўропе, якая знаходзіцца на захадзе Усходне-Еўрапейскай раўніны. Мяжуе на паўночным захадзе з Літвой, на поўначы з Латвіяй, на паўночным усходзе і ўсходзе з Расіяй, на поўдні з Украінай, на захадзе з Польшчай (агульная даўжыня меж складае 2969 км). Працягласць з поўначы на поўдзень 560 км, з захаду на ўсход 650 км.
Населена беларусамі — народам са шматвекавой гісторыяй. Свой пачатак яна вядзе ад плямёнаў крывічоў, дрыгавічоў і радзімічаў ды традыцый Вялікага Княства Літоўскага.
Добры артыкул
Грамадзя́нская вайна́ ў Вялі́кім Кня́стве Літо́ўскім 1381—1384 гадо́ў — першы эпізод барацьбы за ўладу паміж стрыечнымі братамі: вялікім князем літоўскім Ягайлам і князем Вітаўтам. Вайна пачалася пасля падпісання Давыдзішкаўскага дагавора між Ягайлам і вялікім магістрам Тэўтонскага ордэна Вінрыхам фон Кніпродэ. Дагавор быў накіраваны супраць дзядзькі Ягайлы Кейстута, бацькі Вітаўта.
Кейстут хутка авалодаў уладай у Літве, аднак падчас мірных перагавораў яны з сынам былі запалонены і перавезеныя ў Крэўскі замак. Праз тыдзень Кейстут сканаў, Вітаўт жа здолеў збегчы, пасля чаго ён звярнуўся па падтрымку да тэўтонскіх рыцараў. Хоць уварванне ў Літву аб'яднаных войскаў Вітаўта і крыжакоў скончылася няўдачай, з дапамогай Ордэна Вітаўту ўдалося замацавацца ў Жамойці. Ягайлу была патрэбна ўнутраная стабільнасць перад пачаткам перагавораў з Вялікім Княствам Маскоўскім і Каралеўствам Польскім з нагоды хрышчэння Літвы, і ён пайшоў на падпісанне перамір'я з Вітаўтам.
Вайна не вырашыла супярэчнасцей, наступны этап дынастычнай барацьбы прыйшоўся на 1389—1392 гады і завяршыўся падпісаннем Востраўскага пагаднення. Ягайла прызнаў Вітаўта вялікім князем літоўскім, а той, у сваю чаргу, прызнаў Ягайлу вярхоўным сюзерэнам Літвы.
Геаграфія Беларусі
Беларусь займае заходнюю ўскраіну Усходне-Еўрапейскай раўніны. Сярэдняя вышыня тэрыторыі складае 160 м над узроўнем мора. Абсалютныя вышыні розняцца ад 80 м (урэз вады р. Нёман каля мяжы з Літвой) да 345 м (г. Дзяржынская на паўднёвым захадзе Мінскага ўзвышша). Каля ¾ тэрыторыі Беларусі займаюць нізіны і раўніны з абсалютнымі вышынямі да 200 м. Тэрыторыя рэспублікі багатая на балоты, найбольшая колькасьць якіх знаходзіцца на Палессе.
Адміністрацыйны падзел
Ашмяны · Баранавічы · Бабруйск · Барысаў · Брэст · Віцебск · Орша · Драгічын · Горадня · Гомель · Камянец · Кобрын · Ліда · Магілёў · Мазыр · Маладзечна · Мінск · Мір · Навагрудак · Наваполацк · Нясвіж · Пінск · Пружаны · Салігорск · Слонім · Слуцк · Шчучын
Бярэзіна · Вялля · Гарынь · Дзвіна · Дняпро · Заходні Буг · Марыха · Мерачанка · Нёман · Няміга · Прыпяць · Пціч · Стыр · Свіслач · Шчара · Ясельда
Асвейскае · Выганашчанскае · Доўгае · Дрывяты · Лукомскае · Мядзел · Нарач · Рычы · Снуды · Струста · Свір · Свіцязь · Чырвонае
Геаграфічныя аб’екты
Белавежская пушча · Брыцалавіцкая пушча · Бярэзінскі біясферны запаведнік · Палессе · гара Святая (Дзяржынская) · Усходне-Еўрапейская раўніна · Загароддзе · Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалагічны запаведнік
Флора й фаўна
Біяграфіі
.jpg)
Ефрасі́ння По́лацкая, таксама сустракаецца форма Еўфрасі́ння, хроснае імя Еўпра́ксія (Параске́ва), свецкае імя Прадсла́ва (магч. 5 студзеня 1104Наогул, дапушчальным інтэрвалам лічыцца перыяд 1101—1105. Дата 1104 прапанаваная ў манаграфіі Мельнікава. Традыцыйная раней дата 1120 з'яўляецца цалкам неверагоднай, а варыянт 1110 таксама здаецца малаімаверным. Згодна з найбольш верагодным бацькавым валоданнем, якім не быў Полацк. У розных крыніцах дзень смерці падаецца як 23 (традыцыйны ў царкве, дзень шанавання), 24 і 25 мая, і нават безумоўна памылковая дата 11 снежня. Думка пра 1167 як год смерці прапаноўваецца ў манаграфіі А. А. Мельнікава, але лічыцца неабгрунтаванай, напрыклад, В. А. Чамярыцкім у яго каментарыі (раней існавала меркаванне пра год смерці 1173, аднак цяпер гэтая дата лічыцца малаімавернай, Іерусалім) — манахіня і ігумення праваслаўнага манастыра, асветніца. Стала першай жанчынай, кананізаванай Рускай праваслаўнай царквой у 1547 годзе, а пасля прылічанай да святых (1893).
Дачка малодшага сына князя Усяслава Брачыславіча Святаслава-Георгія і верагодна Сафіі, дачкі Уладзіміра Манамаха. Пасля дасягнення паўналецця (12 гадоў), адмовілася ад дынастычнага шлюбу і пайшла ў манастыр. Пасля пасялілася ў келлі Полацкага Сафійскага сабора, дзе ў храмавым скрыпторыі перапісвала, а магчыма, і перакладала кнігі, вяла актыўную міратворчую і асветніцкую дзейнасць. Пабудавала на свае сродкі 2 царквы ў Полацку, заснавала пад Полацкам жаночы і мужчынскі манастыры, якія сталі асяродкам асветы ў Полацкім княстве (працавалі вучыльні, бібліятэкі, скрыпторыі, багадзельня, верагодна, іканапісная і ювелірная майстэрні). Па яе заказе Лазар Богша зрабіў крыж. Мужчынскаму манастыру падаравала выдатны твор візантыйскага мастацтва — абраз «Маці Божая Адзігітрыя Эфеская». У 1167 годзе паломнічала па святых мясцінах у Іерусалім, дзе памерла і была пахавана ў манастыры Св. Феадосія.
Гісторыя Беларусі
Гісторыя Беларусі
Радзімічы | Крывічы | Дрыгавічы | Полацкае княства | Тураўскае княства | Вялікае Княства Літоўскае | Грунвальдская бітва | Крэўская унія | Пагоня | Рэч Паспалітая | Брэсцкая унія | Бітва пад Оршай | Паўстанне 1794 года | Паўстанне 1863—1864 гадоў | БСГ | Наша Ніва | Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі | Беларуская Народная Рэспубліка | Слуцкі збройны чын | Гісторыя БССР | Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка | Беларусізацыя | Рэпрэсіі ў БССР | Заходняя Беларусь | Вялікая Айчынная вайна | Чарнобыльская катастрофа
Культура і навука
Асобы
Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Ян Чачот | Валенцій Ваньковіч | Іван Хруцкі | Напалеон Орда | Ян Баршчэўскі | Якуб Наркевіч-Ёдка |Уладзіслаў Сыракомля | Ядвігін Ш. | Францішак Багушэвіч | Марк Шагал | Іван Луцкевіч | Вацлаў Ластоўскі | Якуб Колас | Янка Купала | Змітрок Бядуля | Максім Багдановіч | Яўхім Карскі | Усевалад Ігнатоўскі | Уладзімір Караткевіч |Васіль Быкаў | Фёдар Фёдараў | Янка Брыль | Уладзімір Мулявін | Рыгор Барадулін | Валянцін Тарас | Уладзімір Арлоў | Сяргей Дубавец | Лявон Вольскі
Установы
Нацыянальная акадэмія навук Беларусі | Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт | Беларуская бібліятэка і музей імя Францыска Скарыны | Беларуская Грэка-Каталіцкая Царква | Саюз беларускіх пісьменнікаў | Беларусьфільм | Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы
Народная культура
Святы Беларусі | Беларуская кухня | Абрады і звычаі беларусаў | Беларускі народны танец
Выдатны артыкул
.jpg)
«Баграціё́н» — кодавая назва Белару́скай наступа́льнай апера́цыі (23 чэрвеня — 28 жніўня 1944 года) — наступальная аперацыя Чырвонай Арміі ў час Вялікай Айчыннай вайны, названая ў гонар расійскага палкаводца вайны 1812 года Пятра Баграціёна, у выніку якой уся тэрыторыя Беларусі была вызвалена з-пад нямецкай акупацыі. Лічыцца адной з найбуйнейшых аперацый у сусветнай гісторыі.
Беларуская мова
Белару́ская мо́ва — мова беларусаў, уваходзіць у індаеўрапейскую моўную сям'ю, славянскую групу, ўсходнеславянскую падгрупу. Пашырана ў асноўным у Беларусі. Распаўсюджана таксама і ў іншых краінах, галоўным чынам у Расіі, Украіне, Польшчы. Таксама па-беларуску размаўляюць у Азербайджане, Канадзе, Эстоніі, Казахстане, Кыргызстане, Латвіі, Літве, Малдове, Таджыкістане, Туркменістане, ЗША, Узбекістане. Беларуская мова мае шмат агульных граматычных і лексічных уласцівасцей з іншымі ўсходнеславянскімі мовамі (Гл. таксама: Іншыя назвы беларускай мовы і Узаемныя ўплывы усходнеславянскіх моў).
Сучасная беларуская літаратурная мова пачала стварацца з 1850-х гг. на аснове гаворак у шырокім наваколлі горада Мінска (па сучаснай класіфікацыі — мінская гаворка. сярэднебеларускай групы дыялектаў беларускай мовы). Алфавіт літаратурнай мовы на аснове кірыліцы.
У 1990-х — 2000-х гадах практычна аформілася існаванне дзвюх беларускіх моўных норм, распрацаванай у 1933 годзе і рэфармаванай у 1953 і 2008 гадах, і нормы, распрацаванай Браніславам Тарашкевічам у 1918 годзе, т. зв. «тарашкевіцы».
Цікавыя артыкулы
- Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь
- Царква Святых Барыса і Глеба, Гродна
- Андрэй Пачобут
- Вайсрутэнізацыя
- Крыштаф Радзівіл Пярун
Выдатныя беларусы
Вядомыя, заслужаныя ці проста важныя постаці, якія мелі й маюць уплыў на фарміраванне беларускай дзяржавы і беларускага народу:
Рагвалод · Ізяслаў Уладзіміравіч · Усяслаў Чарадзей · Ефрасіння Полацкая · Кірыла Тураўскі · Францыск Скарына · Леў Сапега · Кастусь Каліноўскі · Яўхім Карскі · Вацлаў Ластоўскі · Усевалад Ігнатоўскі · Браніслаў Тарашкевіч · Якуб Колас · Янка Купала · Пётр Машэраў · Аляксандр Лукашэнка
Накід месяца
Дэманстрацыя кінафільмаў на Беларусі пачалася ў канцы 19 ст., а ў пачатку 20 ст. дзейнічала ўжо 58 кінатэатраў. У 1928 годзе створана кінастудыя мастацкіх фільмаў «Савецкая Беларусь» (спачатку ў Ленінградзе, а з 1939 — у Мінску). З 1946 года пачала дзейнасць кінастудыя «Беларусьфільм». Даволі плённа беларускае кіно развівалася ў пасляваенны перыяд, асабліва на працягу 1960—80-х гадоў. Тады працягвалі працаваць майстры старэйшага пакалення (У. Корш-Саблін, М. Фігурноўскі, А. Файнцымер і інш.), з'явіліся маладыя таленавітыя кінарэжысёры (В. Тураў, М. Пташук, В. Нікіфараў, Б. Сцяпанаў, В. Рыбараў, В. Рубінчык і інш.). У іх атрымалася стварыць мноства арыгінальных, змястоўных кінастужак, прысвечаных Вялікай Айчыннай вайне, гістарычнага мінулага і сучаснага стану грамадства, маральна-этычным праблемам («Я родам з дзяцінства» В. Турава, 1967; «Я, Францыск Скарына» Б. Сцяпанава, 1970; «Вянок санетаў» В. Рубінчыка, 1977; «Белыя Росы» І. Дабралюбава, 1984; «Мяне завуць Арлекіна» В. Рыбарава, 1988 і інш.
Вы можаце дапамагчы, дапісаўшы артыкул!
